Onze belastingbrief bevat vandaag 829 verschillende codes. Het is een doolhof waarin alleen experts hun weg nog weten te vinden. Geen wonder dat de…
Wist u dat er in België door alle overheden samen jaarlijks 210 miljard euro aan belastingen wordt geïnd? Of dat 68,00 % van uw energiefactuur naar de overheid gaat? Of nog: dat u maximaal 4.888 euro aan forfaitaire beroepskosten kunt inbrengen? Als u het antwoord wist, behoort u tot een klein kransje van fiscale masterminds.
Uit een uitgebreide quiz over fiscale kennis die we opstelden, blijkt dat het daarmee ronduit belabberd gesteld is. Toegegeven, het waren niet altijd de makkelijkste vragen, maar toch: het klasgemiddelde komt uit op 31,00 %
.
“In de eerste plaats geeft dat een indicatie van de complexiteit van het Belgische systeem”, vindt Silke Goubin, onderzoekster aan het HIVA-Onderzoeksinstituut van de KU Leuven. “Bovendien kom je als doorsneewerknemer met sommige systemen nooit in aanraking. Waarom zou je die moeten kennen? Denk bijvoorbeeld aan de registratierechten op een tweede verblijf aan de kust. Dat is ook voor mij geen parate kennis.” Dat blijkt ook uit de enquête: bij heel wat vragen vinkte meer dan 50,00 % van de respondenten ‘geen idee’ aan.
Aan de andere kant is de Vlaming veel beter op de hoogte van de systemen waarmee hij of zij veelvuldig geconfronteerd wordt. Zo weet 78,70 % – de beste score uit de hele quiz – dat giften met een minimum van 40 euro aan een goed doel fiscaal aftrekbaar zijn. Aan het andere uiteinde is er het bedrag van de forfaitaire beroepskosten (4.888 euro), waarvan slechts 6,90 % op de hoogte was en 70,00 % aangaf dat hij of zij geen idee had.
Nieuwe eindtermen
“Het geeft aan dat er een gebrek aan kennis is”, vindt Michel Maus, wetenschappelijk adviseur van onze enquête. Hij is professor fiscaal recht aan de VUB en voorzitter van de vzw Fiscaal Ideaal. “Enerzijds heeft dat te maken met desinteresse, maar anderzijds moet er in het onderwijs veel meer gedaan worden.” Van financiële kennis was lang geen spoor terug te vinden in de eindtermen, maar in 2019 veranderde dat. Geleidelijk wordt dit vanaf het eerste jaar van het middelbaar onderwijs ingevoerd. Intussen is het derde middelbaar aan de beurt, tegen 2024 moet de operatie afgerond zijn.
Dat bevestigt minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA): “In de nieuwe eindtermen staan voor het eerst scherpe financiële competenties. Onder andere voorheffingen, verzekeringen, aftrekbare kosten, budgetbeheer en verschillende inkomsten in de personenbelasting staan er expliciet in. We hebben ook beslist dat deze eindtermen ’te bereiken’ zijn. Vroeger was dit ‘na te streven’, waardoor het in de praktijk niet altijd aan bod kwam. We zetten hierop in, omdat dit ook geletterdheid is die je nodig hebt.”
Kristof De Witte, professor economie aan de KU Leuven, zat mee in de eindtermencommissies die over het programma beslisten. “We hebben geprobeerd om alles zo dicht mogelijk bij de leefwereld van de jongeren te laten aansluiten. In de eerste graad gaat het bijvoorbeeld concreet over het gezinsbudget en over de impact die de overheid kan hebben op de samenleving met de inkomsten en uitgaven. Naarmate de jongeren ouder worden, zullen onder andere spaar- en verzekeringsproducten en arbeidsovereenkomsten behandeld worden.”
Maar op het invullen van de belastingbrief wordt dus niet concreet ingegaan. “Dat klopt, maar wel op tal van aspecten die erbij komen kijken”, zegt Kenneth De Beckker, postdoctoraal onderzoeker aan de KU Leuven en de UHasselt. “Zo worden de verschillende vormen van pensioensparen uitgelegd en leren ze alles over de bijdragen in de sociale zekerheid. Met die kennis kunnen ze zelf aan de slag. Als ze de basis meehebben, kunnen ze bijvoorbeeld via Google op zoek naar extra informatie.”
Internationaal doet België het overigens niet zo slecht inzake financiële geletterdheid. In een studie van de OESO uit 2016 was België in de kopgroep terug te vinden, met een ruime voorsprong op Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Frankrijk, Finland en Noorwegen scoorden het best. Maar het kan altijd beter. Ook de politiek heeft daarin een belangrijke rol.
“Het taalgebruik in de voorlichting en in de belastingbrief moet veel duidelijker”, zegt De Beckker. “Bij een studie die we gedaan hebben bij mensen in armoede bleek de ambtenarentaal een belangrijk struikelblok. Maar het moet gezegd dat er goede initiatieven genomen worden. Zo zit er nu een blad bij de belastingbrief waarop staat waaraan het belastinggeld besteed wordt. De vooraf ingevulde belastingbrief en Tax-on-web zijn ook goede initiatieven. Wie zijn belastingbrief online invult, krijgt wizards met instructies. Dat zijn heel belangrijke stappen.”
Dat weten de Vlamingen te waarderen. In onze enquête geeft 69,00 % aan dat ze Tax-on-web gebruiken voor het invullen van hun belastingbrief en 68,00 % vindt de vooraf ingevulde velden een echte meerwaarde.
