De arbeidsmigratie vanuit Centraal- en Oost-Europa neemt af. Vacatures voor bouwvakkers of vrachtwagenchauffeurs raken moeilijker ingevuld. ‘Voor het eerst zijn er 1.000 Oekraïners peren aan het plukken.’
Weg zijn ze nog allerminst, maar de Poolse loodgieter, de Roemeense vrachtwagenchauffeur of de Bulgaarse verpleegster reist steeds minder massaal af naar ons land. Volgens cijfers van Statbel neemt de migratie vanuit Polen en andere Centraal-Europese landen al jaren af. In het coronajaar 2020 zakte ook de migratie vanuit Roemenië en Bulgarije, de landen vanwaaruit de arbeidsmigratie de voorbije jaren nog toenam. Een aantal sectoren begint de gevolgen te voelen.
Erik Debruyne, verantwoordelijke voor de buitenlandse recrutering bij uitzendspecialist Randstad, ziet dat de vijver van Oost-Europese werkkrachten stilaan leeggevist raakt. ‘Het wordt lastiger om mensen naar hier te halen. Zeker voor Polen wordt het moeilijker. De economische situatie in hun land is sterk verbeterd, waardoor ze makkelijker in eigen land een job vinden.’
Ook het loonverschil is volgens Debruyne fors afgenomen. ‘Vijftien jaar geleden verdiende een Pool in België vijf keer meer dan in eigen land. Nu is dat vaak nog maar anderhalve keer. Vergeet niet dat die mensen als ze naar hier komen, vaak maandenlang van hun familie of gezin gescheiden zijn.’
Bovendien neemt, volgens Eurostat, door de vergrijzing de actieve bevolking in Centraal- en Oost-Europa sneller af dan in België. Tsjechië heeft mede daardoor zelfs de laagste werkloosheidsgraad van heel Europa.
De loonverschillen tussen Roemenië of Bulgarije en België zijn nog wel groot, maar volgens Debruyne kun je daar nauwelijks nog terecht voor knelpuntberoepen zoals verpleger of vrachtwagenchauffeur in te vullen. ‘Heel Europa kampt met een tekort aan truckers. Voor verpleegkundigen moeten we al ver buiten Europa zoeken’.
Wonen op de camping
Debruyne ziet nog redenen waarom het moeilijker wordt om in Oost-Europa te rekruteren. ‘De lonen in de Scandinavische landen of Zwitserland liggen voor arbeidskrachten uit Oost-Europa hoger dan bij ons. Ook de huisvesting is door de krappe woonmarkt in België een probleem. In een land als Nederland worden makkelijk campings of vakantieparken ingezet om Oost-Europese werkkrachten te huisvesten.’
Economisch komt de krapte op een slecht moment. ‘De vraag naar buitenlandse arbeidskrachten neemt net toe in België. Door de krapte op de arbeidsmarkt hebben tal van bedrijven de stap gezet om hun organisatie open te stellen voor buitenlandse werkkrachten.’
In de bouwsector merken ze ook dat het moeilijker wordt om Oost-Europese werknemers te rekruteren. ‘De welvaart neemt in die landen toe, waardoor de mobiliteit van werkkrachten vanuit Centraal- en Oost-Europa afneemt. Tegelijk vergrijst de bouwvakker uit eigen land’, zegt Marc Dillen, gedelegeerd bestuurder van de Vlaamse Confederatie Bouw (VCB).
In de landbouwsector, waar vorige week gestart is met de pluk van peren, zien ze een lichte verschuiving. ‘We hebben voldoende plukkers naar België kunnen halen, maar het wordt wel nipt. Het aantal Polen neemt al jaren af. Ook Roemenen en Bulgaren komen minder vlot. Voor het eerst zetten we dit jaar 1.000 Oekraïners in voor de fruitpluk’, zegt Chris Botterman, arbeidsmarktspecialist van de Boerenbond. ‘Ongeveer de helft van de 20.000 plukkers komt nog altijd uit Polen. Dat is wel minder dan vroeger.’
Brazilianen en Moldaviërs
‘In totaal zijn er nog zo’n 250.000 buitenlandse werknemers die met een gedetacheerdenstatuut werken. Als het moeilijker wordt om arbeidsmigranten te vinden, heeft dat belangrijke gevolgen voor de Belgische economie’, zegt Ive Marx, professor arbeidseconomie. ‘Dat aantal is aan het toenemen. Toch zien we verschuivingen. Het aantal gedetacheerden uit Centraal- of Oost-Europa neemt af doordat er meer arbeidskansen zijn in eigen land.’
Wie neemt dan die jobs over? ‘Dat zijn steeds meer mensen van buiten de EU, zoals Moldaviërs of Brazilianen. Er is het belangrijke Van der Elst-arrest van het Europees Hof, dat toelaat dat wie een werkvergunning in een Europese lidstaat verkrijgt, in heel de EU kan gedetacheerd worden. Vandaar dat Brazilianen vaak via Portugese bedrijven en Moldaviërs of Wit-Russen via Poolse bedrijven bij ons aan de slag gaan.’
