De Belg en zijn zwart geld. In de eerste helft van dit jaar werd er al 190 miljoen euro aangemeld voor regularisatie. Dat benadert in een half jaar tijd de 237 miljoen die in héél 2020 werd aangegeven. En toch blijft de hoeveelheid zwart geld in ons land enorm. De zogenaamde ‘schaduweconomie’ is hier goed voor een omzet van zo’n 55 miljard euro. Daarmee staat ons land in de top vijf van West-Europese landen.
WAAR KOMT AL DAT ZWART GELD VANDAAN?
De regularisatierondes leggen de nadruk op grote dossiers waarmee veel geld is gemoeid. Maar die zijn nog maar het topje van de ijsberg. Onze zogenaamde ‘zwarte economie’ wordt geschat op een waarde van 16,20 % van het bruto binnenlands product van België, ofwel zo’n 55 miljard euro. “Daarmee zit België in de top vijf van West-Europese landen”, zegt professor fiscaal recht Michel Maus (VUB). “Na de typische, zuiderse landen als Griekenland, Italië, Portugal en Spanje. In die schatting zijn alle zwarte transacties meegenomen, van grote fraudedossiers tot de 500 euro die een aannemer uit de officiële factuur laat om handje contantje te ontvangen. Het is moeilijk in te schatten hoe groot het aandeel van die laatste soort transacties is in de zwarte economie, maar als je dat allemaal optelt, is het misschien nog belangrijker dan de grote fraudes.”
De zwarte economie is overigens één ding. Daarnaast staat er nog eens zo’n 40 miljard euro aan zwart geld op Belgische bankrekeningen, zo blijkt uit een rapport van het Rekenhof van eerder dit jaar. Het gaat dan om zwart kapitaal dat bij vorige regularisatierondes naar ons land is versluisd, zonder dat daar toen belastingen of boetes op betaald zijn. “Tot 2013 kon je je volledige kapitaal terughalen naar België, maar alleen kapitaal en inkomsten van de laatste 7 jaar aanmelden”, legt Maus uit. “Sindsdien is dat veranderd en moet je ook de herkomst van het kapitaal aantonen. Dat heeft er wel voor gezorgd dat er naar schatting 40 miljard euro op rekeningen staat, waarvan 90,00 tot 95,00 % slechts half geregulariseerd is.”
HOEVEEL INKOMSTEN LOOPT DE STAAT HIERDOOR MIS?
“Als je weet dat de gemiddelde belastingdruk in ons land ongeveer 43,00 % is, gaat het over 25 à 30 miljard euro gemiste fiscale inkomsten voor onze overheid”, legt Maus uit. “Zouden we de fraudegraad kunnen terugdringen tot het niveau van onze buurlanden, waar die met gemiddeld 10,00 % opvallend lager ligt, win je ongeveer 10 miljard euro aan fiscale inkomsten. En dan ziet – zeker in deze coronacrisis – onze begrotingssituatie er meteen anders uit.
WAAROM IS DE BELG HIER ZO GEVOELIG VOOR?
“Er spelen een aantal zaken”, zegt Maus. “Mensen sparen op die manier geld uit, want ze betalen die 6,00 of 21,00 % btw niet. Ook de schaarste in sommige sectoren speelt mee. Zoek maar eens een schilder die één slaapkamer wil schilderen en dat officieel wil laten betalen. Bovendien – typisch voor ons land – wordt fiscale fraude voor een deel ook gedoogd. Als men fraude ontdekt die kleiner is dan 2.500 euro, word je daarvoor niet gesanctioneerd. Op die manier zet onze eigen overheid de deur op een kier. Nochtans weet iedereen: grote foefelaars zijn ooit klein begonnen en stelselmatig gegroeid. Een fout signaal, dus.”
De belangrijkste reden volgens Maus is echter de hoge en ook ongelijk verdeelde belastingdruk in ons land. “Die leidt tot fiscale frustratie. De schenking van een familiale onderneming wordt bijvoorbeeld fel fiscaal bevoordeeld”, aldus de VUB-prof. “Maar een arbeider die erft, betaalt zware successierechten. Of nog een voorbeeld: een alleenstaande zonder kinderen betaalt in ons land 52,00 % belastingen op zijn loon. Het hoogste tarief van alle OESO-landen. Terwijl de meerwaarde op aandelen niet belast wordt. Dat creëert foertreacties bij fiscaal gefrustreerde mensen. Je zou er bijna begrip voor krijgen.”
WAT KAN DE OVERHEID NOG MEER DOEN?
De overheid grijpt vooral repressief in, ziet Maus. “Het gaat altijd om bestraffing, nochtans begint fraudebestrijding bij preventie.” Hij pleit daarom voor een gelijkmatig verdeelde belastingdruk over alle inkomsten en het fel verminderen van allerlei gunstregimes. Op die manier zal de drang naar “fiscaal escapisme” afnemen, aldus de fiscaal expert.
“Al is er ook rechtlijnigheid en duidelijkheid nodig. Veel grote fraudedossiers worden met een minnelijke schikking afgesloten. Terwijl kleinere fraudes wél door het parket vervolgd worden, dat is de wereld op z’n kop. In het buitenland zijn grote namen als Bernard Tapie (Franse zakenman), Wesley Snipes (Amerikaanse acteur) of Bayern München- voorzitter Uli Hoennes achter de tralies beland. Bij ons gebeurt dat amper.”
Daartegenover benadrukt federaal minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) dat de regering in juni een actieplan heeft goedgekeurd. Daarmee moet werk gemaakt worden van meer samenwerking en informatie-uitwisseling. Ook deel van dat plan: belastinginspecteurs en politiespeurders die weer mogen samenwerken om grote fraudedossiers te onderzoeken. Dat was sinds 1986 verboden. Voor Maus is het eerder too little, too late. “Voor alle andere materie behalve fiscaliteit, zoals sociale zaken of milieuwetgeving, mag de administratie samenwerken met het gerecht. Dat die Chinese Muur tussen fiscus en parket eindelijk wordt afgebroken, is eigenlijk de logica zelve.”
