Sinds China zijn grenzen ervoor heeft gesloten, is het transport van plastic afval steeds meer een illegale handel geworden. Ook Vlaanderen weet niet waar zijn plastic afval belandt.
Plastic afval wordt wereldwijd steeds vaker illegaal verscheept en gedumpt. Dat stelt de internationale politieorganisatie Interpol in een recent rapport, gebaseerd op gegevens uit veertig landen.
De trend is ingezet in 2018, toen China de import van plastic afval verbood. Bijna de helft van het afval belandde er en de Chinezen wilden niet langer de dumpingplek van de wereld zijn.
Westerse landen transporteren het afval nu naar andere Aziatische landen, zoals India, Indonesië, Vietnam en Maleisië. Het grootste deel is afkomstig uit Europa. Vaak wordt het vervoerd langs verschillende landen zodat de oorsprong diffuus wordt. Voor Maleisië was de maat al vol, het land stuurde eerder dit jaar 4.000 ton terug naar afzender.
Volgens Interpol wordt plastic illegaal verscheept om de strenge regelgeving en importheffingen te ontduiken. In Aziatische havens hopen onderschepte ladingen zich op. Het afval wordt niet of slecht verwerkt. Om ervan af te komen, wordt het vaak in brand gestoken of illegaal gestort, ook in (Oost-)Europa. Die louche handel drijft op vervalste documenten en frauduleuze registraties, merkt Interpol nog op, er zitten criminele netwerken achter.
Een triest hoogtepunt van de criminele evolutie is de dood van Jean-Mathieu Michel, de burgemeester van het Zuid-Franse stadje Signes. Hij werd in augustus van 2019 doodgereden omdat hij het illegaal dumpen van afval uit een bestelwagen wilde tegenhouden.
Kraan dichtdraaien
Interpol-expert Calum MacDonald noemde de ongecontroleerde afvalhandel ‘een van de grootste bedreigingen voor de planeet’. Hij pleitte voor betere regelgeving en handhaving om het milieu te beschermen.
Hij krijgt bijval van het Wereldnatuurfonds (WWF), dat vreest dat het opgehoopte afval vroeg of laat in zee terechtkomt. Het WWF roept daarom op om de ‘plasticafvalkraan dicht te draaien. Er moeten een bindend VN-verdrag en nationale actieplannen komen.’
Recent verscheen er nog een wetenschappelijke studie die aangaf dat er wellicht tien keer meer plastic afval in de Atlantische Oceaan is gedumpt dan voordien aangenomen.
‘Een lacune’
‘Ook Vlaanderen weet amper wat er gebeurt met het plastic afval dat hier uitgevoerd wordt’, zegt Mieke Schauvliege, Vlaams Parlementslid voor Groen. Zij heeft de Vlaamse minister van Omgeving, Zuhal Demir (N-VA), daarover een parlementaire vraag gesteld.
Uit het schriftelijke antwoord van Demir blijkt dat de overheid een goed zicht heeft op de afvalstromen binnen de eigen grenzen, maar dat het bij grensoverschrijdend transport enigszins anders ligt. ‘Voor niet-gevaarlijk afval waarvoor geen kennisgeving verplicht is, moet het transport vergezeld gaan van de nodige formulieren, maar die moeten niet gedeeld worden met de overheid’. De minister erkent dat dit ‘een lacune’ is.
De EU herwerkt een verordening zodat deze formulieren gedigitaliseerd kunnen worden. België ondersteunt dat en vraagt om toegang tot de gegevens te krijgen. Europa legt op om vanaf 2022 te rapporteren over de productie van huishoudelijk en bedrijfsafval. Vlaanderen zal tegen dan een eerste digitaal registratiesysteem voor binnenlandse transporten hebben.
‘Maar internationale export zal buiten beeld blijven’, vreest Schauvliege. ‘Vaak staan die afvalstromen te boek als gerecycleerd, terwijl we amper controleren of dat ook daadwerkelijk gebeurd is. We zouden versneld zicht moeten krijgen op de afvalstromen naar het buitenland. In tijden van digitalisering is het absurd dat ons plastic afval zo snel van de radar verdwijnt.’
‘Los daarvan moeten we stoppen met de export van plastic afval naar landen die niet in gaten houden wat er precies mee gebeurt’, vindt Schauvliege. ‘We zouden meer afval in Vlaanderen zelf moeten verwerken. Laten we van Vlaanderen en de Vlaamse havens een draaischijf maken voor legale materialenstromen en recyclage.’
