Corona brengt ook winkels in gevaar. Ze hebben te weinig geld om de herfstcollectie te betalen. Ketens met verliescijfers of schulden dreigen failliet te gaan. ‘De winnaars zullen de verliezers opkopen.’
De Belgische winkelstraten ondergaan de komende maanden een grote transformatie. De Meir, de Nieuwstraat en de Veldstraat zullen er nooit meer uitzien zoals op 18 maart, toen alle winkels op bevel van de regering de deuren sloten in de strijd tegen het coronavirus. De kans dat straks de etalage van de Blokker- en de E5 Mode-winkel afgeplakt is met krantenpapier en een ‘te huur’-bord is reëel. Dat kan zelfs gebeuren met vitrines van vaste waarden als MediaMarkt en Galeria Inno.
‘Corona is een crisis waar geen enkele winkelketen zonder kleerscheuren uitkomt’, zegt Gerard Zandbergen, die de sector al sinds de vroege jaren 90 op zijn duimpje kent. Hij is de topman van Locatus, een bedrijf dat ketens met raad bijstaat op basis van winkelstatistieken. Nu al vragen bedrijfsleiders hem wat ze moeten doen om te overleven. ‘Een ding is duidelijk, de al toegenomen leegstand in de winkelstraten zal door corona met een schok nog groter worden.’
Covid-19 doet de winkelsector op meerdere manieren naar adem happen. Het grote probleem is uiteraard dat er geen geld meer in de kassa’s komt nu de winkels gesloten zijn. Sommige ketens krijgen tot zes keer meer bestellingen via hun webshop, maar dat stelpt het bloeden niet.
Ook als de stenen winkels straks opnieuw opengaan, zijn de zorgen niet weg. De verkoop zal traag weer op gang komen, vrezen ondernemers. De overheid legt waarschijnlijk bezoekersbeperkingen op en mensen zullen bang zijn besmet te raken tijdens het winkelen.
Bovendien daalt de koopkracht doordat 1,2 miljoen Belgen tijdelijk werkloos zijn. ‘Wij gaan ervan uit dat we vlak na de heropening van de winkels maar 60,00 % van de omzet van een jaar voordien boeken’, zegt Wouter Torfs, de topman van de schoenwinkelketen Torfs. ‘Heel geleidelijk zal de verkoop weer stijgen.’
Al rijst de vraag of het weer kan worden zoals een maand geleden. Het aantal bezoekers in de winkelstraat zal volgens waarnemers ook op langere termijn afnemen omdat mensen nu vaker online winkelen. ‘Dat wordt een nieuwe gewoonte’, zegt retailexpert Gino Van Ossel. ‘E-commerce wint al jaren aan populariteit, maar de evolutie neemt door corona een sprong van, laat ons zeggen, een jaar.’
Doordat hun cashvoorraad op dit moment fors afneemt, dreigen winkelketens op korte termijn in gevaar te komen. Als ze bij de heropening hun personeel niet meer kunnen betalen, stopt het. Ketens dreigen ook in de problemen te komen wanneer ze nieuwe producten moeten kopen.
Dat ondervinden vooral schoen- en kledingwinkels. Zij moeten hun voorjaarscollectie nu kwijt, want die raakt gedateerd. Doe-het-zelfzaken, meubelketens en elektronicazaken kunnen hun producten later verkopen. Grasmaaiers en microgolfovens zijn minder trendgevoelig dan sneakers en zomerjurkjes.
Najaarscollectie
Bovendien moeten de modewinkels de komende weken hun najaarscollectie betalen. Dat doen ze normaal met het geld dat de voorjaarscollectie oplevert. Als er geen of te weinig geld in het laatje komt, hebben ze een reuzegroot probleem.
Dan moeten bedrijven een beroep doen op een overbruggingskrediet, waarmee ze hun probleem voor zich uit kunnen schuiven. Zo’n krediet krijgen is een grote uitdaging voor ketens die voor de crisis al problemen hadden. Winstgevende bedrijven zoals Schoenen Torfs kunnen zich relatief makkelijk financieren met noodkredieten. ‘Wij hebben volgens onze prognose in mei en september een cashprobleem’, zegt Wouter Torfs. ‘Onze banken zegden al leningen toe van 8 miljoen euro.’ Torfs kon de banken onder meer overtuigen doordat zijn bedrijf dit jaar geen dividend betaalt aan hem en zijn familie.
Dat zelfs een winstgevend bedrijf als Schoenen Torfs in de problemen komt, spreekt boekdelen. Het cashprobleem is dan ook erg prangend, zeker omdat vaste kosten zoals voor schoonmaak en energie doorlopen terwijl de winkels dicht zijn. De ketens proberen de verhuurders van hun pand ervan te overtuigen huur kwijt te schelden, maar de kans dat ze die buit (helemaal) binnenhalen, is klein. ‘Ook de licenties van de ongebruikte cloudsoftware die bedrijven hebben, moeten worden betaald’, zegt Van Ossel. ‘Vertegenwoordigers zitten werkloos thuis, maar het bedrijf moet wel de kosten van hun leasewagen betalen.’
Het is duidelijk dat veel winkeliers in een perfect storm zitten. E5 Mode vroeg op 1 april bescherming tegen zijn schuldeisers. Dezelfde dag deed ook het Duitse Galeria Karstadt Kaufhof dat. Als de Duitse staat het moederbedrijf van de warenhuisketen Galeria Inno niet te hulp schiet, dreigt een faillissement. Ceconomy, het Duitse moederbedrijf van de elektroketen MediaMarkt, zit in hetzelfde schuitje. Ook de Duitse winkels van de modeketen Esprit flirten met het faillissement, liet het bedrijf op 30 maart weten. Dit lijstje zal nog langer worden.
Wie gaat ten onder en wie overleeft? De verleiding bestaat een onderscheid te maken tussen grote en kleine, regionale ketens. Het Zweedse H&M en het Spaanse Inditex (Zara) lijken over het algemeen het beste bestand tegen de crisis. Ze hebben een dominante positie, torsen amper schulden en de winst is de voorbije jaren gestegen. Typisch Belgische familieketens zoals de kledingketens JBC en LolaLiza en de schoenwinkelketen Bristol draaiden de voorbije jaren met verlies. Of ze hebben veel schulden, zoals Brantano’s moederbedrijf FNG.
‘Het is geen kwestie van klein versus groot’, zegt Van Ossel. ‘HEMA met zijn schuldenberg van 750 miljoen euro en MediaMarkt zijn internationale ketens en flirten met een faillissement. Schoenen Torfs is een Belgische familieketen, maar zal de crisis waarschijnlijk overleven.’
Banken overtuigen
Voor Van Ossel zijn drie parameters van tel. ‘Of een bedrijf verlies maakt, of het veel schulden heeft en in welke mate de eigenaar bereid is tekorten bij te passen. Winstgevende bedrijven met weinig schulden gaan zeker overleven. Dat geldt voor Zara, en als het toch moeilijk gaat, dan past de Spaanse familie Ortega bij. Hetzelfde geldt voor Torfs. Zij kunnen banken overtuigen met hun businessmodel: ze maken winst, zijn goed in e-commerce en hebben een sterke naam. Ook de familie is bereid offers te brengen.’
Een andere keten met goede papieren is ZEB. ‘De keten heeft een schuldgraad die meevalt en een sterk imago, dankzij zijn kortingen’, zegt Van Ossel. Dat de erg winstgevende Colruyt-groep meerderheidsaandeelhouder is, is een troef. Bij verlieslatende familiebedrijven hangt veel af van de familie. Bij JBC is dat de Limburgse familie Claes. De wielrenner Jean-Baptiste Claes richtte de keten in 1975 op. Bij Bristol staat de derde generatie Vanaudenhove aan het roer. LolaLiza is nog altijd in handen van de Brusselaars Henri en Jacques Appelstein, die de voorganger van de keten in 1977 oprichtten. ‘Zijn die families bereid te investeren in iets dat mogelijk een bodemloze put is?’, vraagt Zandbergen. Het kan voor hen wel degelijk lonen ondanks alles te blijven investeren. ‘Ze kunnen de vruchten plukken als hun concurrenten failliet gaan.’
De familie achter Bristol geeft zich alvast niet gewonnen. ‘Wij zullen deze crisis overleven’, zegt topvrouw Elise Vanaudenhove. ‘We maakten in 2019 verlies, maar ons operationele resultaat verbeterde wel. Daarom willen de banken ons helpen, alleen weten ze niet wat ze kunnen doen omdat de regeling rond het garantiefonds van 50 miljard euro nog altijd niet helemaal rond is. U mag dit in grote letters in uw krant schrijven: daar moet dringend duidelijkheid over komen.’
Ook het moederbedrijf van JBC en de kledingketen Mayerline vraagt zijn banken een overbruggingskrediet. ‘Ook bij ons ging het vorig jaar beter’, zegt topman Bart Claes. ‘Door 15 winkels te sluiten zijn we operationeel weer winstgevend. En we zijn bijna schuldenvrij.’ Anders dan de familie Vanaudenhove gaven Etienne Kaesteker en zijn neef Alexander Talpe van de kledingketen E5 Mode en de Nederlandse familie Blokker er al de brui aan. Ze kregen het tij niet gekeerd en verkochten hun ketens. De kans dat de winkels nu failliet gaan, is bijzonder groot, zeggen de waarnemers. ‘Als een familie haar keten verkoopt en de koper een bruidsschat meegeeft, voorspelt dat weinig goeds’, zegt Zandbergen. ‘Door hun keten te verkopen nemen ze afscheid en laten ze aan de buitenwereld zien dat ze alles geprobeerd hebben. Maar het is duidelijk: de kans dat de nieuwe eigenaar nog iets van Blokker België kan maken, is nihil.’
Blokker
Al bij de overname van het zwaar verlieslatende Blokker België door de onder- nemer Dirk Bron waren waarnemers sceptisch over de slaagkansen. Hij wees in maart zelf op de ernst van de situatie. ‘Als ik Blokker niet had overgenomen, was het failliet gegaan.’ Een maand later gelooft hij nog altijd dat hij het tij kan keren, laat hij weten. Al lopen de plannen vertraging op. De vraag rijst of er tijd is voor vertraging.
Ook bedrijven die veel schulden hebben, komen in de gevarenzone. Brantano-moeder FNG boekte in de twaalf maanden voor 30 juni 2019 136 miljoen euro aangepaste brutobedrijfswinst (ebitda). Maar daar stond door meerdere overnames een schuldenberg van 440 miljoen euro tegenover. Het Nederlandse HEMA is ook winstgevend, maar kreeg van zijn vorige private-equity-eigenaar Lion Capital 750 miljoen euro schulden cadeau.
Het is duidelijk dat beide bedrijven moeten ingrijpen. Want als de winst daalt, stijgt de schuldgraad. HEMA vroeg zijn pandenverhuurders gratis huur en de obligatiehouders moeten ook een duit in het zakje doen. ‘Daar ontspint zich een financieel spel’, zegt Van Ossel. ‘HEMA blijft bestaan. Bij een faillissement vinden de curatoren zeker een overnemer, want de keten is operationeel een succes. HEMA-eigenaar Marcel Boekhoorn zet de obligatiehouders nu voor het blok: als ze niet toegeven en HEMA gaat failliet, zijn ook zij alles kwijt.’
Fusies en overnames
Hoe de winkels de coronacrisis doorstaan, blijft koffiedik kijken. Maar dat de winkelstraat zal veranderen staat als een paal boven water. Iedereen zal maatregelen moeten treffen. ‘Ook succesvolle ketens als H&M en Zara zullen winkels sluiten’, zegt Zandbergen. ‘Dat zouden ze ook zonder corona moeten doen. Door de opkomst van e-commerce en de crisis zal dat proces versnellen.’ Dat zegt ook Van Ossel. ‘Zeker de kleine regionale steden die al met leegstand kampten, zullen verder doodbloeden en extra winkels zien vertrekken.’
Daarnaast komen er volgens Van Ossel fusie en overnames. ‘Door de crisis komen bedrijven in problemen en worden ze goedkoper. Voor de sterkere winkelketens zijn er dus koopjes te doen. H&M lanceerde het voorbije decennia zusterketens als COS en &otherstories om op meerdere paarden te wedden. Nu kan het misschien een bekende keten overnemen. Colruyt heeft een oorlogskas waarmee het via overnames de kledinggroep rond ZEB kan uitbouwen. Als de moeder van Inno failliet gaat, zie ik het Nederlandse Bijenkorf als potentiële overnemer. Er staat in ieder geval veel op til.’
