Er bestaat grote verwarring over wat precies het geldbeleid van de ECB is. Het heeft de geheimzinnige naam van ‘quantitative easing’ (QE) gekregen. Het lijkt wel een toverformule, vooral dan de afkorting QE. Die geheimzinnigheid heeft een grote invloed op de verbeelding van de mensen. Dat wordt ook in de hand gewerkt door de manier waarop hierover geschreven wordt. In de andere Vlaamse kwaliteitskrant stond verleden week te lezen dat de ECB een massale hoeveelheid bankbiljetten in de economie had gepompt. Een hoeveelheid die overeenkomt met “een twee meter dikke laag biljetten van 500 euro op een voetbalveld”. QE wordt ook stelselmatig vergeleken met het toedienen van drugs. Die QE-drugs geven de economie weliswaar een tijdelijke kick maar op lange termijn zullen ze rampzalige gevolgen hebben. Wat die effecten zullen zijn wordt meestal niet uitgelegd, maar vermits het om een drug gaat, vult onze verbeelding zelf in wat deze kwaadaardige gevolgen zullen zijn.
QE als stabilisator van de economie
QE is eigenlijk niets nieuws. Sinds de Tweede Wereldoorlog wordt in de meeste geïndustrialiseerde landen QE gebruikt. Vóór de financiële crisis had het wel een andere naam, namelijk ‘openmarktpolitiek’. Het bestond erin (en het bestaat erin vandaag) dat de centrale bank staatsobligaties koopt van financiële instellingen. In ruil hiervoor crediteert de centrale bank de rekeningen van deze instellingen die ze bij haar aanhouden. Dat betekent dus dat die financiële instellingen extra tegoeden bij de centrale bank hebben in plaats van staatsobligaties. Er worden dus op dat ogenblik geen bankbiljetten gedrukt. De centrale bank deed dit (en doet dit vandaag) als ze de economie wil stimuleren. Immers, de tegoeden die de financiële instellingen bij de centrale bank aanhouden brengen niets op. Dat geeft een stimulans aan die financiële instellingen, meestal banken, om meer kredieten (die wel renderen) toe te staan aan bedrijven en huishoudens. Op die manier wordt de economie gestimuleerd. Dat zal op den duur ook wel tot een grotere omloop van bankbiljetten leiden omdat mensen meer naar de cashmachine lopen als de economie goed draait. Maar die extra bankbiljetten zijn slechts een kleine fractie van de oorspronkelijke QE-operatie. Het omgekeerde gebeurt ook. Wanneer de economie op volle toeren draait en riskeert te veel inflatie te verwekken, dan zal de centrale bank staatsobligaties opnieuw verkopen aan dezelfde financiële instellingen. Die verliezen dan hun tegoeden bij de centrale bank en zullen minder geneigd zijn bankkredieten toe te staan. Openmarktpolitiek, en QE vandaag, zijn dus standaardinstrumenten van het geldbeleid en worden gebruikt om de economie te stabiliseren. De metafoor van een kwalijke drug is misplaatst. Het verschil tussen beide heeft alleen te maken met de omvang. QE heeft sinds 2010 toen de Amerikaanse centrale bank ermee startte (de ECB deed dit vanaf 2015) een veel grotere omvang dan de openmarktpolitiek van weleer. En dat heeft alles te maken met de intensiteit van de financiële en economische crisis die we sinds 2008 hebben gekend.
Relatief succes
Alles wijst erop dat de QE die de ECB sinds 2015 toepast een relatief succes is. De economie van de eurozone trekt weer aan. Het zou allemaal nog beter kunnen als een aantal landen hun publieke investeringen zouden verhogen. Maar dat is een ander verhaal. De hogere groei die de eurozone nu kent, doet de vraag rijzen of en hoelang de ECB moet verdergaan met het opkopen van staatsobligaties. Ik denk dat het moment nu aangebroken is om hiermee geleidelijk te stoppen. Ik denk ook dat de ECB dit zal doen vanaf het begin van volgend jaar. In een eerste fase zal ze waarschijnlijk de maandelijkse aankopen van staatsobligaties verminderen. Die bedragen nu 60 miljard euro per maand. Ik zie de ECB dit bedrag geleidelijk afbouwen totdat de aankopen stoppen. Nadien kan ze overwegen om opnieuw staatsobligaties te verkopen. Dat zal gebeuren als de economie van de eurozone dreigt oververhit te geraken. Maar daar zijn we nog een eind van verwijderd. En ook van de geheimzinnige QE-drugsproblemen die sommigen voorspellen.
