Ter­wijl eco­no­men voor een cash­lo­ze sa­men­le­ving plei­ten, be­ta­len Bel­gen steeds vaker met brief­geld. In vijf jaar tijd haal­den we 17 pro­cent meer con­tant geld af. Dat blijkt uit cij­fers van de bank­sec­tor die De Tijd kon in­kij­ken.

Bel­gen heb­ben vorig jaar 42 mil­jard euro af­ge­haald aan bank­au­to­ma­ten. Dat is een re­cord­be­drag en een stij­ging van 17,00 % in vijf jaar tijd. De cij­fers van Fe­bel­fin, de be­roeps­ver­e­ni­ging van de fi­nan­ciële sec­tor, tonen een op­mer­ke­lij­ke evo­lu­tie, zeker nu in­ter­na­ti­o­na­le top­eco­no­men plei­ten voor een maat­schap­pij zon­der cash.

Het voor­bije week­end dron­gen de Duit­se eco­noom Peter Bo­fin­ger en Har­vard-pro­fes­sor Ken­neth Rogoff erop aan mun­ten en bil­jet­ten uit de we­reld te hel­pen. Ze wil­len con­tant geld als be­taal­mid­del ge­lei­de­lijk laten uit­do­ven om zwart­werk en cri­mi­na­li­teit aan ban­den te leg­gen. Een eer­ste stap zou zijn gro­te­re cou­pu­res uit rou­la­tie te halen. De bil­jet­ten van 200 en 500 euro maken een derde uit van de to­ta­le waar­de aan Eu­ro­pe­se con­tan­ten, maar dra­gen amper bij aan de re­gu­lie­re eco­no­mie.

‘Als bank­sec­tor zijn we voor zo veel mo­ge­lijk elek­tro­nisch be­ta­len. Maar de Bel­gi­sche con­su­ment wil dui­de­lij­ke beide op­ties open hou­den’, zegt Fe­bel­fin-woord­voer­der Isa­bel­le Mar­chand. Ze wijst op de vei­lig­heid, ge­bruiks­vrien­de­lijk­heid en de la­ge­re kost­prijs van elek­tro­ni­sche be­ta­lin­gen. ‘De kost­prijs van het prin­ten, be­vei­li­gen, con­tro­le­ren en ver­de­len van cash be­draagt jaar­lijks € 129,50 per Eu­ro­pe­aan. Daar­om moet elek­tro­nisch be­ta­len een gro­te­re rol spe­len.’

Ook bij de be­vei­li­gings­fir­ma G4S zien ze de hoe­veel­heid geld­bil­jet­ten toe­ne­men. ‘De vraag naar be­vei­lig­de casht­rans­por­ten blijft groei­en, voor­al van­uit klei­ne­re han­dels­za­ken, zoals buurt­win­kels en apo­the­kers’, zegt woord­voer­der My­ri­am De Bac­ker. ‘Om­wil­le van het zwart­geld­cir­cuit zal het ge­bruik van cash in België niet ver­dwij­nen.’ Ze wijst op het voor­deel van het ano­nie­me ka­rak­ter van cash, ter­wijl elek­tro­ni­sche trans­ac­ties al­tijd spo­ren na­la­ten.

Be­taal­kaart en mo­biel

Dat het ge­bruik van con­tant geld in de lift zit, be­te­kent niet dat elek­tro­nisch be­ta­len ach­ter­uit­gaat. In vijf jaar steeg het be­drag aan kaart­be­ta­lin­gen met 30,70 % tot 71,5 mil­jard euro in 2013.

Die evo­lu­tie sterkt World­line, Belgiës groot­ste be­taal­kaart­ver­wer­ker, in zijn over­tui­ging dat cash in de 20ste eeuw zal ver­dwij­nen. ‘Elek­tro­ni­sche be­ta­lin­gen zijn vei­li­ger, snel­ler en com­for­ta­be­ler dan cash­be­ta­lin­gen’, zegt woord­voer­der Bram Bo­ri­au. ‘Elek­tro­nisch be­ta­len heeft ook een prijs, maar cash­be­ta­lin­gen zul­len al­tijd duur­der zijn. Klei­ne win­ke­liers heb­ben daar soms on­vol­doen­de zicht op, maar het tel­len, sor­te­ren, be­vei­li­gen, be­wa­ren en trans­por­te­ren van bil­jet­ten kost han­den­vol geld.’ Bo­ri­au ziet ook in de door­braak van on­li­ne en mo­bie­le be­ta­lin­gen een sig­naal dat de cash­lo­ze maat­schap­pij er komt.

Dat Bel­gen in vijf jaar 17,00 % meer con­tant af­haal­den, houdt geen re­ke­ning met in­fla­tie of met het geld dat lo­ket­be­dien­den over­han­dig­den. Toch gaat het om een sub­stan­tiële stij­ging. Ook de Na­ti­o­na­le Bank (NBB) ziet de hoe­veel­heid bil­jet­ten in om­loop op­lo­pen. Bij de in­tro­duc­tie van de eu­ro­bil­jet­ten in 2002 schat­te de cen­traal ban­kier dat voor 9,7 mil­jard euro bil­jet­ten in België cir­cu­leer­den. In­tus­sen is het fy­sie­ke geld­aan­bod meer dan ver­drie­vou­digd. Vo­ri­ge maand was 33,2 mil­jard euro in om­loop, of zo’n 3 000 euro per Belg.

Een stu­die van de Eu­ro­pe­se Cen­tra­le Bank (ECB) uit 2012 raamt de maat­schap­pe­lij­ke kos­ten van be­ta­lin­gen in de Eu­ro­pe­se Unie op 130 mil­jard euro, of 1,00 % van het bruto bin­nen­lands pro­duct. Trans­ac­ties in cash maken daar zowat de helft van uit. Vol­gens de ECB be­taalt de Belg 54,00 % van zijn re­tail­aan­ko­pen cash. Het Eu­ro­pe­se ge­mid­del­de ligt op 60,00 %, ter­wijl de Grie­ken voor liefst 97,00 % van hun aan­ko­pen in de fy­sie­ke geld­bui­del tas­ten.

On­der­tus­sen lij­ken de Scan­di­na­viërs de om­scha­ke­ling naar een cash­lo­ze eco­no­mie wel al te heb­ben in­ge­zet. In Noord-Eu­ro­pa be­draagt het per­cen­ta­ge con­tan­te be­ta­lin­gen nog maar een derde. De­n­e­mar­ken voer­de zelfs een wet in waar­door kle­ding­win­kels, res­tau­rants en tank­sta­ti­ons vanaf vol­gend jaar niet lan­ger cash moe­ten aan­vaar­den.

In België is VUB-eco­noom Leo Van Hove een van de wei­ni­ge pro­fes­so­ren ge­spe­ci­a­li­seerd in be­taal­sys­te­men. ‘Voor elek­tro­ni­sche be­ta­lin­gen zijn de bij­ko­men­de kos­ten van een extra trans­ac­tie be­perkt, ter­wijl cash­be­ta­lin­gen elke keer op­nieuw voor sig­ni­fi­can­te meer­kos­ten met zich bren­gen.’ Daar­door is elek­tro­nisch be­ta­len vol­gens hem veel in­te­res­san­ter. Enkel voor klei­ne be­ta­lin­gen is cash in het voor­deel.

‘In België vormt de zwar­te eco­no­mie een voe­dings­bo­dem voor cash’, legt Van Hove uit. ‘Maar het ver­schil in fis­caal kli­maat ver­klaart niet waar­om cash in Scan­di­na­vië zo sterk is te­rug­ge­dron­gen. Ook de ma­nier waar­op ban­ken hun be­taal­in­stru­men­ten pro­mo­ten is cru­ci­aal.’ Bel­gi­sche ban­ken moe­ten vol­gens Van Hove net als Scan­di­na­vi­sche de kost­prijs van cas­h­ver­wer­king recht­streeks dur­ven door­re­ke­nen aan de con­su­ment. Dat is de enige ma­nier om de wer­ke­lij­ke kos­ten cor­rect te ver­de­len. ‘Nu zijn ban­ken ge­dwon­gen de kos­ten el­ders te re­cu­pe­re­ren bij de con­su­ment, bij­voor­beeld in de ren­te­zet­ting. Zo ont­staat een scheef­trek­king. Noor­se han­de­laars be­ta­len wel aar­dig om hun cash bij de bank te mogen stor­ten. Daar­door moe­di­gen win­ke­liers elek­tro­nisch be­ta­len aan en komt de be­taal­markt in even­wicht.’

STEEL, T. Belgen gebruiken steeds meer cash. De Tijd, 2015-05-19, 4.