De spanning tussen het loon van de bedrijfstop en de minst betaalde werknemers is de afgelopen tien jaar breder geworden in België.

In 2003 moest iemand met het minimumloon 36 jaar werken om het jaarloon van een manager te evenaren. In de tien daaropvolgende jaren stegen de toplonen sneller dan de minimumlonen. Vorig jaar verdiende een gemiddeld lid van het management 40 keer het wettelijke minimumloon. De kloof is in een decennium dus 11 procent breder geworden. Vorig jaar nam een gemiddelde ceo zelfs 86 keer het minimumloon mee naar huis, zo blijkt uit de jaarrapporten van een staal van beursgenoteerde ondernemingen.

Dat lijkt een forse kloof, maar in internationaal opzicht is de loonspanning vrij bescheiden. In Zwitserland, waar vorig jaar een referendum werd gehouden over een wettelijke beperking van de kloof tussen de top en de basis, bedroeg het ceo-loon bij de grootste bedrijven 172 keer dat van een poetsvrouw. Het referendum stelde voor om dat te beperken tot een factor 12, maar het haalde geen meerderheid. In de Verenigde Staten verdiende de gemiddelde ceo 774 keer het salaris van de minst betaalde werknemer, zo berekende de vakbond AFL-CIO eerder dit jaar. In Nederland zou de verhouding tussen de best betaalde managers en het minimumloon tussen 2007 en 2011 gezakt zijn van ongeveer 90 naar ongeveer 50.

Het is moeilijk om te bepalen wat een gezonde verhouding is, zegt professor Xavier Baeten van de Vlerick Business School. ‘Dat is sterk afhankelijk van de sector. In meer kapitaalsintensieve sectoren, zoals IT, zullen de gemiddelde salarissen hoger liggen, waardoor de spanning vermindert. In sectoren met meer laaggeschoolde jobs zal de spanning dan weer hoger liggen.’

Faire spanning

Walter Janssens van Hay Group, die bedrijven advies geeft in beloningskwesties, bevestigt dat de loonspanning tussen de top en de basis de afgelopen tien jaar gestegen is in België. De Belgische ceo’s hebben een inhaalbeweging gemaakt ten opzichte van het buitenland. Maar hij voegt er meteen aan toe dat er recentelijk wel sprake is van matiging aan de top, mede onder invloed van een plafond voor salarissen bij overheidsbedrijven. ‘In België is de loonspanning zeker niet excessief. Je kan lang discussiëren over hoe groot die spanning moet zijn, maar mijn indruk is dat de toestand hier niet ongezond is. Een faire spanning moet er zijn’.

Janssens zegt dat de spanning tussen verschillende functieniveaus nog wel wat mag toenemen. ‘Het verschil tussen een hulpboekhouder en een chef-boekhouder is in België vrij klein. Daardoor is de financiële aanmoediging om je verder te bekwamen tamelijk gering. Die spanning mag best wat groter worden’.

België bevindt zich wat betreft de loonspanning tussen top en basis in de middenmoot. Maar achter de gemiddelden gaan wel grote verschillen schuil. De multinational AB InBev tekende in zowel 2003 als 2013 voor een brede loonkloof. In 2013 verdiende een lid van het topmanagement 71 keer het minimumloon, en ceo Carlos Brito zelfs 206 keer. Brito deed er dus minder dan twee dagen over om een bedrag te verdienen waar een minimumloontrekker een jaar voor moest werken.

Internationale dimensie

Dat is wel verklaarbaar, want dit bedrijf – verreweg het grootste op de Brusselse beurs – speelt eigenlijk in een andere competitie dan de rest van het beursgenoteerde peloton. De verloning van de bedrijfstop is navenant. ‘Bij dergelijke grote bedrijven, waar de media graag naar kijken, hebben de salarisniveaus een internationale dimensie. En die ligt meestal een stuk hoger’, zegt Baeten.

De laagste loonspanning vinden we bij de meer bescheiden beursgenoteerde ondernemingen, die vaak nog het karakter hebben van een familiebedrijf. De afstand tussen top en werkvloer is er letterlijk klein en dat wordt weerspiegeld in de manier waarop beide categorieën beloond worden voor hun werk.

MOOIJMAN, R.Een jaarloon in twee dagen. De Standaard, 2014-09-11, 12.

Ruben Mooijman is chef economie van De Standaard.

Meer artikels van Ruben Mooijman