Bekende Vlamingen zijn op sociale media vaak Bekende Doelwitten: online haatberichten lijken wel ‘part of the job’ te zijn. Maar hoe erg is het werkelijk gesteld met de bagger op Instagram en co? Vijf BV’s hielden voor ons een maand lang de ‘oogst’ bij.Van body shaming – “Je kont is te plat” – over racisme – “Ga terug naar de Congo’’ – tot doodsbedreigingen – “Hangen zal hij”: de toetsenbordterroristen op sociale media houden zich niet in als ze Bekende Vlamingen viseren. Maar hoe hatelijk zijn die haatreacties? Hoe ranzig is de online bagger? En hoe vaak worden BV’s ermee geconfronteerd? Voor een periode van 30 dagen hielden vijf BV’s de online haatreacties voor ons bij: influencer Jitske Van de Veire, CD&V-voorzitter Sammy Mahdi, viroloog Marc Van Ranst, influencer Anouk Matton en podcaster Gilles Mbiye-Beya De oogst bagger die zij op een maand tijd in hun inbox en op hun sociale media binnenkregen, blijkt hallucinant. Zowel in aantal, als qua – nou ja – inhoud.

“Trek maar rap een zak over uw lesbo muile” “Laat je tieten ook omhoogtrekken”, “marginaal”, “psychiatrie”, “jij bent echt zo lelijk”, “slet”, “aandachtslesbo”, “onnozel kutwijf”, “te platte kont”, “plastic en fake”: het zijn maar enkele van de 51 haatreacties die Jitske Van de Veire op een periode van een maand toegestuurd kreeg via Instagram. De meeste zijn publieke reacties op Instagram-foto’s en -filmpjes van de bekende kapster en dochter van Peter Van de Veire. Sommige haatreacties zijn privéberichten. Zoals dit, dat “met alle respect” naar Van de Veire werd gestuurd: “Eerlijk, wie heeft u misbruikt vroeger? Anders was je niet lesbisch, met alle respect.” In een ander privébericht klinkt het zo: “Trek maar rap een zak over uw lesbo muile.” Snel onder de indruk zijn de toetsenbordterroristenop het profiel van Van de Veire alvast niet, getuige iemand die gevraagd wordt om niet te schelden: “Is het uitschelden als je ze noemt zoals ze is?”

“Dit is wel héél erg heftig”, zegt Van de Veire die stil wordt aan de telefoon wanneer we haar de heftigste haatreacties voorlezen die ze ons zelf toestuurde. “Meestal zie je er zo één of twee per post, maar het is confronterend om het nu allemaal na elkaar te horen. Nochtans kan ik er tegenwoordig best goed mee om. Vroeger heb ik er nog tranen gelaten, maar vandaag zijn haatreacties dagelijkse kost en heb ik een olifantenvel gekweekt”, aldus Van de Veire die over een periode van 30 dagen met meer dan 50 haatreacties geconfronteerd werd.

“Ondertussen weet ik ook op welke posts er zo’n reacties zullen komen”. Als ze beelden in lingerie of tijdens een botoxbehandeling deelt, weet Van de Veire wat ze kan verwachten. “Soms denk ik: wat gaan die mensen doen als ze mij in het echt tegenkomen? Of wanneer ze me komen opzoeken in een van mijn kapsalons? Die zijn zó kwaad op mij, dat kan toch niet anders dan dat die mij gewoon in elkaar willen timmeren, toch? Gelukkig gebeurt dat dan toch niet.”

Geen anonieme profielen

Opvallend is dat veruit de meeste haatreacties op Van de Veire’s Instagram niet van valse, anonieme profielen komen (‘Blanke man’ is een uitzondering). Het zijn overwegend authentieke profielen waarmee mensen met naam en toenaam de meest ranzige commentaren geven. Soms deelt Van de Veire die reacties zelf nog eens – ongecensureerd – voor haar volgers op haar Instagramkanaal. Dat doet ze met gevoel voor ironie onder de titel “liefdesbrieven”. “Als je op mijn openbaar Instagram-account een haatreactie plaatst, is die per definitie zichtbaar voor iedereen. Dan moet je er maar tegen kunnen dat ik die dan in de verf zet”.

Voor het delen van de haatreacties die haar werden toegestuurd werd Van de Veire in januari bestraft door Instagram. “Ik werd geshadowbanned, wat betekent dat mijn profiel niet meer vindbaar is voor mensen die mij nog niet volgen, dat mijn posts niet meer in het algemeen nieuwsoverzicht komen, en dat ik de komende tijd geen commerciële opdrachten op Instagram mag uitvoeren.”

Voor Van de Veire is de sanctie een “bewijs dat sociale media fake is”. “Ik heb een groot bereik, ik wil dat gebruiken om te tonen dat het leven lang niet altijd rozengeur en maneschijn is. Ik wil het leven in al zijn facetten tonen, en daarvan maken haatreacties helaas ook deel uit. Maar als ik die deel, dan schend ik de richtlijnen van Instagram omdat ík dan zogezegd haat verspreid. Zij mogen mij onbestraft haten, maar ik mag die reacties niet delen? Daar kan ik zo kwaad van worden”, aldus Van de Veire die na de recente sanctie besloot om op haar pagina voorlopig geen “liefdesbrieven” meer te delen.

Vier mails en 63 reacties en berichten via Facebook en Messenger: dat is de oogst bagger na 30 dagen in de inbox van CD&V-voorzitter Sammy Mahdi die medewerkers voor hem verzamelden. De reacties en privéberichten op zijn persoonlijke Instagrampagina (die Mahdi zelf beheert) zijn daar niet bijgerekend. “Mijn medewerkers gaan aan de slag met mijn mailbox en mijn Facebook, maar ik lees wel alles mee.”

Dat bagger en haatreacties daar dagelijkse kost zijn, is Mahdi niet vreemd. Maar wanneer we hem een reeks van de heftigste haatreacties en het onversneden racisme uit zijn inbox voorlezen, schrikt hij op.

“Ik haat leugenaars en zeker als ze import zijn”, “als hij maar aandacht krijgt, de aangespoelde”, “mooi bruin, op reis geweest?”, “a bruin volk hoort hier niet”, “enige plek die gij verdient is Breendonk”: het werd Mahdi allemaal toegeschreven in dezelfde maand. “Super mooie hond”, verscheen er onder een foto van Mahdi met zijn chowchow Pamuk. “Met een super vuile makak erbij”, reageerde iemand anders.

Onder een foto van Mahdi’s neefje bij de Sint hield iemand (uitsluitend in hoofdletters) een pleidooi voor zwarte piet. Daarbij werd Mahdi aangeschreven werd met het n-woord. “Niet akkoord? Ga terug naar de Congo”. In een andere reactie wordt de politicus (die een Irakese vader en een Belgische moeder heeft) een “knuffelturk” genoemd. En onder een foto waarmee de christendemocraat zijn verloving met partijgenoot Nawal Farih aankondigt, klinkt het: “Demoslimsoort kweekt verder” en “weeral het bewijs dat het een grote hoerenboel is daar in de Wetstraat”.

“Over het algemeen probeer ik er niet te veel aandacht aan te besteden, maar ik weet dat mijn ouders dat wel doen. Die sturen me soms screenshots door van haatreacties die zij zelf op sociale media zien. Dan sturen ze me dat ze ongerust zijn en vragen ze of alles wel oké met me is. Ik weet dat zij daar erg van afzien. Ik kan ze altijd wel geruststellen, maar diep vanbinnen komt die bagger harder binnen dan ik zou willen toegeven.”

Als de agenda het toelaat, probeert Mahdi haatberichten zelf te beantwoorden. “Dat probeer ik zo inhoudelijk en vriendelijk mogelijk te doen. Dan schrijf ik: ‘Dag Karel, ik zie dat je me ‘een vuile makak’ noemt terwijl ik gewoon een foto van een kerstboom deel met mijn beste wensen.’ Meestal komt daar dan een verontschuldigende reactie op, in de vorm van: ‘Ik heb me laten meeslepen, maar ik ben gefrustreerd over het migratieprobleem en de onveiligheid.’” In zo’n geval antwoordt Mahdi naar eigen zeggen met begrip. “Maar wie blijft schelden blokkeer ik, die hoort niet thuis in mijn digitaal café.” (Lees verder onder de foto)

Wel vindt Mahdi dat mensen het “recht hebben op een onbeschofte mening, hoe ranzig die ook is”. “Zolang je niet aanzet tot fysiek geweld, moet je alles kunnen zeggen. Maar ik heb ook het recht die meningen moreel te veroordelen, en te beslissen dat je die maar elders moet verkondigen dan op mijn Facebook-pagina.”

De haatreacties ten aanzien van Marc Van Ranst surften mee op de golf van de coronapandemie. Die piek van besmettingen ligt ondertussen al een hele tijd achter ons, maar de online verwensingen aan het adres van de viroloog zijn niet gaan liggen. “Integendeel”, zegt Van Ranst, die op sociale media behalve om zijn virologische expertise ook bekendstaat om zijn uitgesproken mening over politiek en actualiteit. “Het zijn er vandaag veel meer dan toen.” In de 30 dagen waarin de Leuvense professor de haatreacties aan zijn adres voor ons bijhield, tellen we 396 stuks. Gemiddeld meer dan 10 per dag. Haatberichten, inclusief bedreigingen. En die laten weinig aan de verbeelding over.

“Gooi hem in een beerput en schijt er nog eens op”, “Zijn we dan van die smerige dikke kanker kop van jou af?”, “Ik hoop ooit deze vetklep eens tegen te komen, zonder pardon wat tikken tegen zijn grote muil”, “Is er al een plek gevonden om je dikke fascistische flikker te begraven?”, “Ranzige Marc kan alvast een strop om zijn nek doen, want hangen zal hij”, “Als MVR 2 meter onder de grond ligt, dan bouw ik een feestje”, “Ik beeld me levendig in hoe Van Ranst gelyncht wordt. Prachtig… Ik zie de stukken vetkwab in het rondvliegen alsof hij in de motor van een Boeing 737 is gekropen.”

Het gaat om berichten op Facebook en X (het voormalige Twitter). De meeste zijn reacties op artikelen of socialemediaposts van de controversiële satirische website ’t Scheldt. Sommige van die online reacties worden rechtstreeks naar de viroloog gestuurd doordat de auteur van het bericht expliciet Van Ransts profielnaam vermeldt. Andere zijn publieke berichten over Van Ranst. Veruit de meeste zijn afkomstig van valse, anonieme profielen.

Ook los van onze vraag houdt Van Ranst zijn haatberichten bij. “Voor 2022 en 2023 samen heb ik 500 pagina’s haatberichten. Voor 2024 zijn dat er ook 500. En voor januari van dit jaar zijn dat er nog eens 500.” Vijfhonderd pagina’s, enkel en alleen van afgelopen maand dus. In zijn nieuw boek ‘Virologica’ wijdt Van Ranst een heel hoofdstuk aan de haatreacties. “Het is zo continue en systematisch, en het komt altijd uit dezelfde hoek dat dit simpelweg belaging is.”

“Ik wil niet weten hoeveel haatreacties ik zou krijgen mocht ik mijn filter niet hebben”, zegt Anouk Matton. Na een stortvloed van bagger installeerde de zangeres en DJ jaren geleden een filter op haar Instagrampagina. Reacties die bepaalde woorden bevatten, worden sindsdien automatisch onzichtbaar gemaakt. “Zoveel make-up”, “een emoji van braaksel”, “penis”: het zijn maar enkele van de filters die Matton installeerde op basis van eerdere reacties die ze ontving. Gezien haar internationale publiek worden ook Engelse vertalingen van “slet”, “miss plastiek”, “stomme meid”, “de slechtste DJ-set ooit”, “wat een grap” en tientallen andere woorden en zinnen automatisch gebannen.

Ondanks de filter werd Matton in dezelfde maand aangeschreven als “bitch”, liet een volger “met alle respect” weten dat alles aan Matton “gemaakt” is, en plaatste iemand “Dit kan iedere vrouw met een DJ als man, dit is echt slecht” onder een post van een DJ-set van Matton (die gehuwd is met Dimitri Vegas). “Hoeveel positieve reacties je ook leest, je gaat altijd slapen met die ene negatieve”, zegt Matton die zich gelukkig prijst met haar filter. “Mijn ouders lezen álle reacties op mijn sociale media. Ik heb het haar intussen verboden, maar vroeger ging mijn mama altijd in discussie met mensen die bagger schrijven. Ik begrijp dat ze mij wil beschermen, maar dat zijn gevechten die je nooit kan winnen. Integendeel, die mensen zijn blij dat je hen aandacht geeft.”

In de aanval gaan biedt geen soelaas, heeft Matton geleerd. “Wat wel werkt is door de haters zelf op hun familiale rol te wijzen”, zegt Matton. “Ooit heb ik eens een van hen opgezocht en zelf aangeschreven.” “Ik zie op je profiel dat je zelf ook kinderen hebt”, schreef Matton de man aan. “Zou je het fijn vinden mocht ik zulke dingen over hen schrijven?” Nadien heeft die man zich volgens Matton verontschuldigd.

“Ik heb mijn DM’s (Direct Messages op Instagram, red.) al een hele tijd geleden uitgezet”, zegt voetbalpodcaster Gilles Mbiye-Beya, bij het brede publiek bekend van het VTM-programma De verraders. Concreet betekent dit dat je Mbiye-Beya op sociale media geen privébericht kan sturen. Dat deed de podcaster-analist sinds hij een bekend gezicht werd in de voetbalwereld. “Met mijn eerste mediaoptredens volgden de eerste haatberichten. Zelf til ik daar niet zwaar aan, maar ik wil mijn familie beschermen. Haatreacties die onder mijn posts komen zijn publiek. Mijn neefjes en nichtjes lezen al die zaken mee en die haat heeft een grote impact op hen.”

Naast het afsluiten van zijn DM’s nam Mbiye-Beya nog een andere voorzorgsmaatregel. “Los van voetbal ben ik erg geïnteresseerd in politiek en actualiteit. Maatschappelijke kwesties belangen me erg aan, zeker als het om discriminatie en racisme gaat”, aldus Mbiye-Beya, die zelf Congolese roots heeft. “Maar ik heb intussen geleerd om niet te veel meer over politiek te posten op sociale media, want ik weet dat daar haatreacties en racisme op volgt. Zolang ik het bij voetbal hou, blijft het gewoon bij: “Jij kent er niks van.”

RENSON, T. “Trek maar rap een zak over uw lesbo muile”: vijf BV’s tonen ons welke haatreacties zij allemaal krijgen, en één van hen krijgt wel héél veel bagger over zich. www.nieuwsblad.be, 8 februari 2025.