mens en samenleving logo

In India oogsten kinderen ‘eerlijk’ katoen voor het Westen

Een onderzoeksrapport van de ngo Transparentem schetst een grimmig beeld van de katoenproductie in de Indiase regio Madhya Pradesh. Zestig westerse bedrijven, waaronder Adidas, H&M Group en Zara, worden gelinkt aan omstreden toeleveranciers.

“We streven ernaar om tegen 2030 alleen nog maar katoen met een lagere impact te gebruiken. Zij het biologisch of gerecycleerd”, schrijft textielgigant Inditex in een reactie aan onze krant. In een nieuw rapport wordt het moederbedrijf achter fastfashionmerk Zara gelinkt aan mensenrechtenschendingen in de Indiase katoenindustrie. Het krijgt daarin het gezelschap van meer dan 50 westerse bedrijven, waaronder Adidas, Carrefour Group, H&M Group, Marc O’Polo, Skechers en VF Corporation (Kipling, Vans, red.).

Tussen juni 2022 en maart 2023 trok de Amerikaanse ngo Transparentem naar de Indiase deelstaat Madya Pradesh om er de toeleveringsketens van katoen in kaart te brengen. In India, ’s werelds op één na grootste katoenproducent, is de centraal gelegen staat een belangrijke groeiregio. In een rapport schetst Transparentem een ontluisterend beeld van de lokale katoenteelt. Na interviews met meer dan 200 boeren en landeigenaars op 90 boerderijen vonden de onderzoekers bewijzen van dwangarbeid, schuldslavernij en kinderarbeid. De Indiase wet verbiedt dat kinderen jonger dan 14 als arbeidskracht worden ingezet. Toch bleken op de helft van de onderzochte plantages kinderen te werken, van wie sommigen nauwelijks zes jaar oud waren.

Niet zelden worden kinderen ingeschakeld om de schulden van hun ouders te helpen aflossen. Met een gemiddeld dagloon van slechts 1 euro kunnen arbeiders nauwelijks in hun basisbehoeften voorzien. Kwetsbare gezinnen sluiten daarom vaak leningen af bij hun werkgever. De schulden, die soms oplopen tot 200.000 roepie (zo’n 2.265 euro), betalen ze terug via inhoudingen op dat karige loon.

Pesticiden

Via analyses van bedrijfsdocumenten en transportgegevens van derden, kon Transparentem de onderzochte katoenplantages linken aan drie katoenleveranciers en hun afnemers. Pratibha Syntex, een van die leveranciers, heet India’s grootste producent van duurzaam textiel te zijn. Daarvoor werkt het bedrijf samen met meer dan 1.000 telers, die ‘fair’ katoen kweken. Alleen kent een deel van dat zogenoemd eerlijke katoen een oneerlijke oorsprong.

Uit het onderzoek blijkt dat sommige ‘biologische’ telers chemische pesticiden gebruiken die in strijd zijn met de Indiase standaarden voor biologische landbouw. Want, zo getuigde een boer aan Transparentem, “als we geen chemische producten gebruiken, is het resultaat niet goed en zal Pratihba ons katoen niet kopen.” Het sproeien van die pesticiden wordt vaak aan de jongste medewerkers overgelaten. Verschillende kindarbeiders en hun ouders getuigden over jeuk, huiduitslag en braakneigingen na blootstelling aan de giftige chemicaliën.

Daarnaast vertelden meerdere boeren dat ze biologisch katoen mengen met genetisch gemodificeerde varianten, omdat Pratibha “niet echt geeft om biologisch katoen. Ze willen vooral goede kwaliteit”, stelt het rapport.

Complexe keten

Waarom is de textielindustrie zo vatbaar voor misstanden? Hannelore Hillesum, coördinator van Schone Kleren Campagne, wijt het aan de versnipperde productie in de geglobaliseerde wereld. “Toeleveringsketens in de textielindustrie zijn enorm complex, omdat bedrijven elke stap van hun productieproces naar verschillende landen verplaatsen. Daardoor verliezen ze het overzicht op wie en wat er in die productieketen verstopt zit.” Zo zei VF Corporation in een reactie aan De Standaard dat ze “bezorgd waren” toen Transparentem hen inlichtte over de mensenrechtenschendingen bij hun katoenproducenten. Het Belgische merk Bel&Bo lanceerde afgelopen zomer een collectie met fairtradekatoen uit India, een primeur in ons land. Hoewel ze geen klant zijn bij de onderzochte producenten, kunnen ze “door de complexiteit van de toeleveringsketen niet garanderen dat er in het verleden geen katoen van die partijen in hun keten terechtkwam”, aldus woordvoerder Lieselore Collier.

India telt naar schatting zes miljoen katoenboerderijen en heeft een systeem om de herkomst van katoen te traceren. Maar dat ontslaat ondernemingen niet van hun maatschappelijke verantwoordelijkheid, vindt Hillesum. “Bedrijven zouden zelf monitoringssystemen moeten opzetten om hun volledige waardeketen in kaart te brengen.” Ze verwijst naar de zorgplicht-regels die het Europees Parlement in april goedkeurde. “Die richtlijn verplicht grote bedrijven om hun negatieve impact op mens en milieu te voorkomen, stoppen of beperken. Bovendien moeten ze transparant communiceren over dat proces. Net dat laatste ontbreekt nog vaak.”

Begin 2024 deelde Transparentem zijn bevindingen met 60 westerse ondernemingen die banden hadden met drie onderzochte katoenproducenten. Daarop beloofden de producenten en twintig merken, waaronder Adidas en VF, hun (financiële) steun aan Harvest the future. Met dat driejarige initiatief wil de ngo Fair Labor Association arbeidsomstandigheden verbeteren op katoenplantages in Madhya Pradesh. Opvallend: veertien merken, waaronder Skechers en Gerry Weber, hulden zich in stilzwijgen.

Wat doe je als je leverancier niet deugt? Meteen alle banden verbreken, kan de situatie verergeren, klinkt het bij Transparentem. Toch is dat wat H&M Group en VF Corporation deden. Bij Bel&Bo hanteert men een stapsgewijze exitstrategie. “Als we merken dat een leverancier niet ‘fair’ is, proberen we eerst om de problemen op te lossen. Lukt dat niet, zullen we onze orders, al dan niet geleidelijk, uitfaseren”, zegt Collier van Bel&Bo. “Om wantoestanden op te sporen brengt de organisatie Fairtrade onze hele katoenketen in kaart. Daarnaast worden producenten onderworpen aan externe audits”, voegt Collier eraan toe. Bij Transparentem getuigden sommige boeren wel dat ze soms onder druk staan om te liegen tegen inspecteurs.

Kun je in de winkel zeker weten of een trui met schoon katoen gemaakt is? Moeilijk, zegt Collier. “Labels met erkende certificaten zoals Fairtrade en Global Organic Textile Standard (GOTS) kunnen houvast bieden.” Hillesum pleit dan weer voor kritische burgerzin. “We mogen ons niet blindstaren op duurzaamheidslabels, omdat die vaak veel beloven, maar niets garanderen. Dat iets bijvoorbeeld biologisch vervaardigd is, zegt nog niets over het loon of arbeidsomstandigheden van de werknemers.”

De Standaard’ contacteerde alle bedrijven die in het artikel worden vermeld. Adidas en VF Corporation bevestigden dat ze aan de slag gingen met de bevindingen van Transparentem.

DAPAAH, J. In India oogsten kinderen ‘eerlijk’ katoen voor het Westen. De Standaard, 13 januari 2025, 19.
E-mail Print kopieer
Copyright © 2025 Pelckmans maakt een deel uit van Pelckmans uitgevers