Het bedrag aan onbetaalde schoolfacturen is in het gemeenschapsonderwijs vorig jaar opgelopen tot 11 miljoen euro, een forse stijging. ‘Bij een gezin dat de factuur niet betaalt, is er een zwaar onderliggend probleem. Meestal is dat armoede.’
Armoede heeft vele gezichten in het onderwijs: van versleten schoenen over een dun jasje in de winter tot lege brooddozen, het overslaan van de schoolreis en het niét kiezen voor een bepaalde richting vanwege de kostprijs. Een van de best meetbare parameters is bij het gemeenschapsonderwijs (GO!) op rood gesprongen: het aantal onbetaalde schoolfacturen.
In 2018 bedroeg het totale bedrag van onbetaalde facturen 8 procent van de omzet. Vorig schooljaar is dat tot 13 procent gestegen. Concreet: in 2018 miste het GO! 7,6 miljoen euro aan inkomsten, vorig schooljaar bleef al 11 miljoen euro aan schoolfacturen openstaan. Het gemiddelde openstaande bedrag per leerling is opgelopen van 36,6 euro naar 48,3 euro. Ouders wachten ook langer met het betalen van facturen. De gemiddelde betaaltermijn is van dertig tot bijna vijftig dagen gestegen.
‘De situatie wordt elk jaar ernstiger’, zegt een directeur van een lagere school in het Brusselse, die anoniem wil blijven om de ouders te beschermen. De schuld loopt er op tot bijna 20 procent van de middelen. ‘Veel ouders stellen een spreidingsplan op, maar anderen weigeren alle hulp en contact, terwijl de situatie thuis vaak schrijnend is.’
De groep ouders die de facturen niet of gespreid betaalt, is de laatste jaren breder geworden, merkt Siel Verbeurgt, directrice van basisschool De Trampoline in Herzele. ‘We zien vandaag ook problemen bij kinderen met twee werkende ouders’, zegt ze. Het gaat ook almaar vaker niet meer om ‘facturen van vijftig euro’. ‘Bedragen lopen op tot meer dan duizend euro. Voor wie meerdere kinderen heeft die gebruikmaken van busvervoer, opvang of warme maaltijden, gaat het soms snel. We schieten alles voor, maar daardoor scheuren we onze broek. Een deurwaarder sturen is niet onze stijl.’
Alarmsignaal
Het GO! ziet in de cijfers een alarmsignaal. ‘Uit een studie blijkt dat de schoolfactuur meestal de eerste is die wordt betaald’, zegt Koen Pelleriaux, afgevaardigd bestuurder van het GO! ‘Bij een gezin dat de schoolfactuur niet betaalt, is er dus een zwaar onderliggend probleem. Meestal is dat armoede.’
Het GO! gaat de strijd aan tegen de onbetaalde facturen en komt, tien jaar na de eerste richtlijnen, met een nieuwe visie voor zijn scholen en het beleid. ‘De scholen doen al jaren inspanningen om de kosten laag te houden’, zegt Pelleriaux. ‘Maar de context is veranderd. Denk maar aan de toenemende digitalisering en commercialisering. De gelijke toegang tot kwaliteitsvol onderwijs staat enorm onder druk. Daarom moeten we onze verantwoordelijkheid nemen.’
De visietekst vertrekt vanuit preventie: kosten voor ouders vermijden en het schoolbeleid versterken. Het GO! pleit voor nog meer transparantie over kosten en voor een vertrouwenspersoon op school. Scholen moeten ook schoolboeken kunnen garanderen bij de start van het schooljaar en creatief omspringen met schooluitstappen.
Dierentuin of zee
In veel scholen is dat al het geval. ‘We organiseren sinds enkele jaren een koekenverkoop om de kosten van de schoolreis een stuk te compenseren’, zegt Verbeurgt. ‘Zo’n schoolreis is voor veel leerlingen niet meer evident.’ Voorlopig houdt haar school eraan vast. ‘Voor sommige kinderen is het de enige keer dat ze een dierentuin of de zee zien.’
In de Brusselse school is daar wél in geknipt. Jaren geleden ging de skireis al op de schop, sinds enkele jaren verre uitstappen. ‘Een zeer moeilijke evenwichtsoefening’, zegt de directeur. ‘Transport is heel duur. Uitstappen in de buurt van de school zijn daarom veel aantrekkelijker.’
Sommige scholen staan al ver om deze problematiek te lijf te gaan. ‘Goed schoolbeleid en communicatie met de ouders zijn cruciaal’, zegt Benny Vandevoorde, directeur van Tectura Groenkouter in Gent. Hij is al jaren bezig met de factuur te drukken. Naast de samenwerking met een brugfiguur, het OCMW, bedrijven en vzw’s, kijkt hij naar elke kostenpost.‘Vijf of tien euro minder maakt een enorm verschil voor ouders’, zegt hij. Dure invulboeken zijn vervangen door eigen cursussen, materiaal wordt van bedrijven gerecupereerd en op reizen wordt een kookploeg met vrijwilligers meegestuurd.
De Gentse technische school gaat zelfs nog een stap verder: ze werkt met een maximumfactuur in het secundair. Die is er vandaag niet in Vlaanderen, waardoor de kosten vaak onvoorspelbaar zijn en oplopen, zeker in technische richtingen. ‘Iedereen die hier komt weet perfect hoeveel een opleiding kost. We doen er alles aan om binnen die prijs te blijven. Zo willen we voor iedereen een goeie schoolcarrière mogelijk maken.’
Een maximumfactuur invoeren in het secundair is een van de speerpunten in de visietekst van het GO! Daarnaast wil het GO! dat de piste van kosteloze, gezonde maaltijden ernstig wordt onderzocht.
