Wat je in de toekomst na een doktersbezoek terugbetaald krijgt, zou moeten afhangen van je financiële draagkracht. Dat opmerkelijk voorstel lanceert de Christelijke Mutualiteit (CM). Het idee kan de gezondheidskloof verkleinen, maar niet iedereen is enthousiast.
Op dit moment is het plaatje vrij simpel: iedereen die dezelfde zorgverlening gebruikt, betaalt hetzelfde bedrag voor gelijkaardige ingrepen of consultaties. Alleen mensen wier inkomen onder een bepaalde grens valt – dat zijn zo’n 2 miljoen Belgen – kunnen gebruikmaken van een lager tarief.
Maar dat systeem komt niet overeen met de werkelijkheid, zegt de CM nu. In een onderzoek onder haar 4,5 miljoen leden maakte de CM eerst een opdeling in tien inkomenscategorieën op basis van het netto jaarinkomen dat op de belastingaangifte staat. Nadien ging ze voor 20.000 verschillende wijken in Vlaanderen het verband tussen inkomen en gezondheid na. “Daaruit bleek dat de gezondheid van mensen drastisch verslechtert naarmate het inkomen van de wijk afneemt”, zegt CM-voorzitter Luc Van Gorp.
Dat iemand in armoede de nodige zorg vaak lang uitstelt of moeite heeft om de nodige geneesmiddelen te betalen, is op zich geen nieuwe bevinding. Wel opvallend is volgens het ziekenfonds dat ook mensen die buiten de groep van 2 miljoen Belgen vallen die recht hebben op een verhoogde tegemoetkoming, problemen ondervinden om hun zorgfacturen te betalen.
Om voldoende rekening te houden met die graduele opbouw aan problemen wil de CM naar een proportioneler gezondheidssysteem gaan. Zo willen ze door data te verzamelen mensen gerichter aanspreken en motiveren om bijvoorbeeld naar een preventieve borstkankerscreening te gaan. “Zo’n screening is gratis, dus je zou denken dat iedereen dat massaal doet”, zegt Van Gorp. “Maar toch is dat in sommige wijken niet het geval. Je moet die mensen op een andere manier benaderen om hen naar dat onderzoek te krijgen.”
Solidariteit
Daarnaast wil Van Gorp ook naar een systeem waarbij de terugbetaling van een zorgbezoek of -ingreep afhangt van de financiële draagkracht van die persoon. Hoe lager die is, hoe meer die persoon dan terugbetaald zou krijgen van het ziekenfonds. Op dit moment heeft de CM nog niet concreet uitgewerkt hoe dat systeem precies in elkaar zou zitten. “We willen hierover in de eerste plaats een debat op gang brengen”, zegt Van Gorp.
En dat debat is er nu. Momenteel hangen de sociale bijdragen die iemand betaalt al af van het inkomen van die persoon. Maar wat als ook de uitgaven van het gezondheidssysteem afhangen van het inkomen? Dan moet iemand die al meer bijdragen betaalt, ook nog eens meer voor zijn gezondheidszorg betalen. Ondergraaft dit niet het hele solidariteitsprincipe waarop onze sociale zekerheid gestoeld is? En is zoiets in de praktijk gemakkelijk in te voeren?
“Het klopt dat steeds meer mensen uit de sociale middenklasse het alsmaar moeilijker krijgen om de toenemende kosten voor gezondheidszorg te betalen en daardoor zorg uitstellen”, zegt gezondheidseconoom Dominique Vandijck (UGent). “Op zich is elk voorstel dat dient om onze gezondheidszorg betaalbaar en kwaliteitsvol te houden dus de moeite waard om te onderzoeken.”
Toch zet Vandijck vraagtekens bij hoe zo’n systeem zou werken. Praktisch is het niet onmogelijk. Via de personenbelasting weet de overheid tot op de eurocent wat je inkomen is – gesteld dat je die belastingen netjes betaalt uiteraard. Op basis daarvan bepalen hoeveel je voor een tandartsbezoek moet betalen, is dus niet het lastigste. Alleen: het gaat niet alleen om inkomsten.
“Er bepalen nog andere factoren, zoals opleiding, of iemand toegang heeft tot gezondheidszorg”, zegt Vandijck. “Bovendien kan je nu wel gezond zijn en een goede job hebben, maar dat garandeert niet dat je in de toekomst niet ziek of werkloos kan worden.”
Daarnaast bestaan er behalve de verhoogde tegemoetkoming nu al enkele hulpmiddelen die mensen uit verschillende inkomensgroepen helpen met hun gezondheidskosten, zegt Vandijck. Zo bestaat er een maximumfactuur voor medische kosten die onder meer afhangt van het gezinsinkomen. “Misschien moeten we die tools wel eens kritisch onder de loep nemen en kijken of ze nog volledig aan de noden van de samenleving voldoen.”
Maatregelen van regering
Het socialistische ziekenfonds Solidaris noemt de resultaten van de CM- studie herkenbaar, maar geeft de voorkeur aan een systeem zoals de maximumfactuur als oplossing. “Dat heeft in het verleden goed gewerkt”, zegt algemeen secretaris Paul Callewaert. “Bovendien dragen aan de inkomstenzijde de sterkste schouders nu al de zwaarste lasten. Als je hen aan de uitgavenzijde ook meer laat betalen, gaan zij zich bekocht voelen. Terwijl zij ook een belangrijke pijler zijn van ons solidariteitssysteem.”
Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) zegt in een uitgebreide reactie dankbaar te zijn voor het onderzoek van de CM. “De gezondheidskloof verminderen en de best mogelijke gezondheidszorg bieden voor iederéén, dat is ook ons gevecht. Van Gorp heeft overschot van gelijk als hij zegt dat het beleid niet mag vertrekken van een simpele tweedeling tussen ‘de zwaksten’ en de anderen.”
Vandenbroucke wijst erop dat er deze legislatuur al enkele maatregelen genomen zijn om mensen met een lager inkomen beter te beschermen. Zo worden de plafonds voor de maximumfactuur dit jaar niet geïndexeerd. Daarnaast werden recent onder meer de supplementen in de ziekenhuizen bevroren en is tandzorg gratis tot 19 jaar.
