De armoedecijfers zijn vorig jaar gedaald, maar wie in armoede leeft is wel armer geworden. Zo stelt de nieuwe Armoedebarometer. Vanaf het najaar van 2021 is de vraag naar voedselhulp, financiële hulp en schuldbemiddeling opvallend beginnen te stijgen. “Een voorbode van de diepe crisis waar we vandaag zitten. Alle lichten staan op dieprood.”
De Armoedebarometer geeft de evolutie van armoede in België weer. Verschillende dimensies van armoede komen erin aan bod. De Armoedebarometer is er één met twee gezichten. In 2021 leefden in Vlaanderen 560.000 mensen in armoede, 90.000 minder dan twee jaar ervoor. Maar door het duurdere leven en de hoge energieprijzen is er sinds september een kentering op te merken. Wie arm was, werd nog armer. En meer mensen kwamen in de problemen.
De stabiele of dalende armoedecijfers zijn deels te verklaren door het economische optimisme vlak na de coronacrisis en de krapte op de arbeidsmarkt. Een kans voor veel mensen met een risico op armoede op werk te kunnen vinden, zij het onzeker, tijdelijk of slechtbetaald. Maar ook niet onbelangrijk: de armoededrempel is gelijk gebleven. Voor een alleenstaande bedroeg die in 2021 15.443 euro, in 2020 15.403 euro. In 2019 was dat nog 14.765 euro.
Sinds het najaar van 2021 noteren veldwerkers echter verontrustende cijfers en verhalen. Zo is de vraag om hulp bij de Voedselbanken en OCMW’s exponentieel gestegen. In 2021 zochten meer dan 177.000 Belgen elke maand hulp bij de Voedselbanken, een record. In 2010 lag het aantal nog op 115.000 Belgen. In de eerste helft van dit jaar is het cijfer zelfs nog verder gestegen tot 204.000.
“De cijfers van de Voedselbanken tonen nog maar het topje van de armoede-ijsberg”, staat in het rapport. “Ze tonen de gezinnen die voedselpakketten nodig hebben om te overleven. Die cijfers tonen aan hoe erg het gesteld is”, zegt woordvoerder Michel Debruyne.
Naast voedselhulp is ook het aantal aanvragen voor financiële hulp gestegen sinds september 2021. Eind vorig jaar lag het aantal aanvragen 22 procent hoger dan in januari 2020. En ook het aantal dossiers voor schuldbemiddeling is gestegen, tot niveaus die een vijfde hoger liggen dan voor de coronapandemie.
De Armoedebarometer stelt ook dat zowel tijdens de coronacrisis als nu tijdens de energie- en inflatiecrisis ook gezinnen uit de lage middenklasse bij het OCMW komen aankloppen. “In het najaar van 2021 zagen we al dat het aantal mensen dat een beroep begon te doen op steun van het OCMW, voor andere steun dan het leefloon, sterk begon te stijgen”, zegt Anne Van Lancker, voorzitter van Decenniumdoelen, de organisatie die de Armoedebarometer jaarlijks opstelt.
“Vooral de energieteams van de OCMW’s draaiden toen al overuren. Dat toont aan dat mensen die net boven de armoedegrens zitten, toen al in de problemen aan het komen waren.”
Langs de andere kant zijn mensen in armoede nog armer geworden. “De kloof van hun inkomen tot de armoededrempel is nog groter geworden”, zegt Van Lancker. “Het financiële tekort dat die mensen hebben om behoorlijk te kunnen leven, is groter geworden en dus moeten zij nog meer keuzes maken tussen wat ze wel en niet uitgeven.”
Wat moet er veranderen?
Decenniumdoelen, de koepel van armoedeorganisaties, mutualiteiten, vakbonden en middenveldorganisaties die de Armoedebarometer jaarlijks opstelt, dringt aan op steunmaatregelen vanuit de overheid.
“Vlaanderen en België moeten ook werk maken van het verhogen van het inkomen. De verhogingen van de indexeringen en de sociale minima zijn belangrijk, maar niet voldoende voor de op hol geslagen prijsstijgingen. Ook zou het sociaal tarief tijdelijk moeten worden uitgebreid naar de lage middenklasse.”
Volgens Decenniumdoelen moeten er ook energiemaatregelen op lange termijn komen, zoals het ondersteunen van warmtepompen en energetische renovaties.
“We vragen ook meer inspanningen om bijkomende sociale woningen te creëren”, zegt Van Lancker. “Alleen mensen die over een sociale woning kunnen beschikken, slagen er soms in om boven de armoedegrens uit te komen.” Volgens de Armoedebarometer wachten nog altijd zo’n 180.000 gezinnen op een sociale woning.
“De regeringen moeten bij hun beleidsmaatregelen de nadruk blijven leggen op mensen in armoede”, zegt Van Lancker. “Het is begrijpelijk dat regeringen nu denken aan algemene maatregelen die iedereen helpen, maar wat ons stoort is de veronderstelling dat mensen in armoede al genoeg bediend worden.”
