Shein -spreek uit als ‘She-in’- is hyperpopulair bij tieners, twintigers én dertigers, de TikTokgeneratie van dit moment. Op TikTok heeft Shein dan ook maar liefst wereldwijd 41 miljoen volgers. In België staat de app op nummer 5 in de lijst van de meest gedownloade retailapplicaties. Het is de meest bezochte modewebsite ter wereld. Fysieke winkels zijn er niet, alles gebeurt online.
Maar er is een schaduwzijde. De Zwitserse ngo PublicEye, dat onderzoek voert rond sociale thema’s, kon Chinese onderzoekers sturen naar fabrieken in Guangzhou. Daar is het hoofdkantoor van Shein Fashion en de meeste leveranciers van Shein hebben er bedrijven.
De onderzoekers lokaliseerden 17 van de 1000 fabrieken die kledij leveren voor Shein, inclusief sweatshops in de kleine straatjes van Guangzhou. Het rapport spreekt over kleine ruimtes met dichtgelaste tralieramen en arbeiders die er 11 tot 12 uur per dag werken. Dat komt neer op 75 uur per week en is in strijd met zowel de ethische code van Shein als de Chinese arbeidswetgeving.
Real Time Fashion: de toekomst van online winkelen?
Shein werkt niet op dezelfde manier als bijvoorbeeld Zalando of andere winkelapps. Kledij wordt niet in grote hoeveelheden geproduceerd door merken en dan verdeeld, maar eerder aan een gemiddelde van 100 stuks per kledingstuk. Door data-analyse van onder meer Google weet Shein naar wat mensen op zoek zijn en produceert het die kleren. Is zo een stuk populair, worden er meer gemaakt. Is er te veel gemaakt, is het verlies niet groot. Een kledingstuk van Shein kost gemiddeld 9 euro.
Ook de app zelf werkt met een vorm van wat gamification wordt genoemd, ‘spelelementen’ introduceren in een omgeving die niets met gaming te maken hebben. Je kan voortdurend punten verzamelen en zo kledij kopen voor soms letterlijk een paar euro. En terwijl je dat doet, verzamelt Shein ook nog eens gigantisch veel data. Alles wat je doet in en op de app en de site wordt gevolgd en in kaart gebracht: naar welke kledij je kijkt en hoe lang, de volgorde van de pagina’s die je bekijkt, enz… Al is Shein uiteraard niet de enige app ter wereld die dit doet…
“Het businessmodel van Shein is wel redelijk uniek”, vertelt Chinakenner Pascal Coppens. “Als een tiener op een app als TikTok iets toont wat hij of zij bijvoorbeeld zelf heeft ontworpen en dat is een hit, dan gaat die data rechtstreeks naar de fabrieken die voor Shein werken en wordt die kledij geproduceerd. Shein analyseert met artificiële intelligentie alles wat er online gebeurt op vlak van mode, welke soort kledij veel wordt gedeeld of veel wordt becommentarieerd. Real time fashion wordt dat hele procédé genoemd. En dat is iets om in de gaten te houden. We zitten in een crisisperiode, we willen er goed uitzien, maar het mag ook niet veel kosten. Shein speelt daar op in. Niet door zelf mode te creëren, maar de consument te geven wat die wil.”
Iemand betaalt de prijs
Sara Ceustermans, coördinator van de Schone Kleren Campagne, vindt dat Shein door die manier van werken de snelle kledingproductie nog meer onder druk zet: “Het onderzoek van PublicEye toont aan dat Shein de zogenoemde fast fashion naar een nieuw level brengt. En dat is echt problematisch. Het zet zo de sector onder druk om de prijs voor kledij nog maar eens te verlagen, terwijl we al aan zo lage prijzen zitten. Kledij voor een paar euro kan niet kwaliteitsvol zijn. En als de consument er niet voor betaalt, dan wel iemand anders in de keten. En dat zijn de arbeiders in dit geval.
“De arbeidscondities zijn zeker iets om in de gaten te houden”, zegt Chinakenner Pascal Coppens. “Maar de trend in China is op dat vlak wel het tegenovergestelde van wat vaak wordt beweerd. De Chinese arbeidsomstandigheden worden almaar strenger. Dat is de reden waarom Chinese bedrijven bijvoorbeeld naar Bangladesh verhuizen. Een grotere uitdaging is het milieuprobleem dat ontstaat door de wereldwijde leveringen van al die pakjes.”
“Het spook van Luik”
In de nasleep van het Chinese onderzoek kwam PublicEye ook te weten dat er toch wel vragen te stellen zijn bij een onderaanneming van Shein in Herstal bij Luik. Daar werken een twingtal mensen. Of tenminste, werkten. De afdeling daar was verantwoordelijk voor alle retourzendingen naar China vanuit Europa. Maar voor de zomer kwamen er plots geen pakjes meer binnen.
“De werknemers zijn nog in dienst van EC Hub, een bedrijf dat enkel voor Shein werkt, maar hebben dus geen fysiek werk meer”, vertelt Cedric Leterme van Gresea, een Waalse organisatie die werkt rond sociaal-economische thema’s en meewerkte aan het onderzoek. Het bedrijf is van een vriend van Xu Yangtian, de oprichter van Shein. De arbeiders weten niet wat er gaat gebeuren. Ze krijgen een deel van hun loon, maar premies bijvoorbeeld worden niet meer uitbetaald.”
“Het hoogtepunt van hun werk was in de periode april tot juni van dit jaar. Er kwamen toen 30.000 pakjes per dag binnen van klanten die hun kledij terugstuurden. Die pakjes gingen niet altijd terug naar China, maar werden hier opgeslagen tot een andere klant hetzelfde pakje bestelde. Elke dag kwamen er ook zo een 1.500 kledingstukken met een defect. Het ging dan bijvoorbeeld over een etiket dat niet goed genoeg ingenaaid was. Arbeiders mochten die kledij houden of ze werden weggegeven aan organisaties als Oxfam. De kleding herstellen was duurder dan ze te produceren in China. Maar die hele situatie was ook geen langetermijnoplossing.”
Een deel van het werk is verhuisd naar YunExpress, een ander Chinees bedrijf in de buurt van de luchthaven van Luik. Intussen worden weer alle pakjes naar China gestuurd. De hele werkwijze roept vragen op, zegt Cedric Leterme nog. Volgens hem hebben vakbondsafgevaardigden nog nooit zo een situatie gezien. En niemand weet wat er gaat gebeuren.
“En wat de manier van werken betreft”, voegt Sara Ceustermans nog toe, “stellen we vast dat Shein hun eigen gedragscode overtreedt. Zo een code is in dit geval niet meer waard dan een vodje papier. Gelukkig wordt er bij ons en op Europees niveau aan zorgplichtwetgeving gewerkt die bedrijven verplicht dit soort toestanden aan te pakken. Hopelijk is die wetgeving ambitieus genoeg.”
Shein heeft aan andere, internationale, media laten weten dat ze een onderzoek instellen naar de arbeidsomstandigheden van werknemers in China. Andere vragen kunnen we het bedrijf niet stellen, er is gewoon niemand te vinden die vragen kan beantwoorden.
