‘Soms denk ik: papa, waarom post je dat nu?’

NOT SHARING IS CARING

De eerste keer op het potje, foto’s naakt in bad: ouders pronken graag met hun kinderen op sociale media, maar zelf vinden die dat nogal cringe. Een op de vijf tieners vraagt ouders om foto’s offline te halen. ‘Ouders controleren elk Tiktok-filmpje, maar staan er zelf niet bij stil hoeveel ze van hun kinderen op het net gooien.’

Oh my god. Niet naar de Facebookpagina van mijn papa surfen, er staan echt stomme foto’s op.’ De 15-jarige Laurence De Pauw krijgt het geregeld te ­horen van vriendinnen. Vakantie­foto’s, familie-uitjes, gênante kindermomenten: jongeren draaien met hun ogen als ze zien wat hun ouders op sociale media delen – en dat vaak zonder inspraak. Sharenting, wordt het fenomeen genoemd, een samentrekking van sharing en parenting. Het woord is ontstaan in 2013 en is eigenlijk een nieuw etiket voor wat ouders al eeuwen doen: trots zijn en uitpakken met hun kinderen.

Hoe schattig of grappig die foto’s ook kunnen zijn, volgens EU Kids Online, een nieuw Europees onderzoek waaraan de KU Leuven meewerkte, springen Vlaamse ouders nog veel te nonchalant om met hun kroost op Facebook of Instagram.

Het onderzoek peilde 1.200 Vlaamse jongeren tussen 12 en 16 jaar. Bij een derde plaatsen de ouders zonder overleg informatie online. Een op de vijf jongeren heeft afgelopen jaar zelfs expliciet gevraagd om foto’s of info weer offline te halen. ‘Ze voelen zich er niet comfortabel bij of vinden de foto gewoon lelijk’, zegt professor Leen d’Haenens (KU Leuven). In Het Laatste Nieuws waarschuwt ze: ‘Die onschuldige kiekjes kunnen je zoon of dochter wel degelijk schaden.’

Traantjes en puistjes

De positieve kant van de zaak: door hun ouders aan te spreken, brengen de jongeren hen mediawijsheid bij. ‘Ouders moeten bewust gemaakt worden. Het moet een reflex worden om aan je zoon of dochter te vragen of een foto online geplaatst mag worden’, zegt Hadewijch Vanwynsberghe van kenniscentrum Mediawijs. De cijfers van het onderzoek van de KU Leuven liggen in de lijn met de MediaNest-resultaten die Mediawijs verzamelde.

Een foto van een dagje aan zee of een grappige gezinsfoto is voor ouders misschien wel een mooie herinnering om op sociale media te posten, maar dat is niet per se zo voor zoon of dochter. ‘Vanaf het vijfde, zesde leerjaar beginnen kinderen een online identiteit te ontwikkelen. Ze bouwen die heel langzaam op. Als ouders of andere begeleiders dan foto’s online plaatsen zoals die van de traantjes aan de schoolpoort of de eerste puistjes, dan is het kind daar niet mee gediend.’

Kinderen protesteren vooral tegen foto’s die niet aansluiten bij hoe ze zich online profileren, merkt Mediawijs. ‘Ik wil vooral dat er geen lelijke foto’s van mij op de Instagrampagina van mijn ­papa terechtkomen’, zegt Laurence De Pauw. Toen haar vader vorig jaar trouwde, controleerde ze de foto’s voor ze online kwamen. ‘Verder laat ik hem gewoon doen, al denk ik soms wel: waarom post je dat nu?’

Kleine kinderen

In tegenstelling tot wat ouders nog vaak denken, zijn jongeren wel degelijk bezig met hun privacy op sociale media – hoewel ze vaak veel informatie over zichzelf vrijgeven. Dat is de zogenoemde privacy-paradox. ‘Ook bij ouders zien we vaak een tegenstelling’, aldus Vanwynsberghe. ‘Terwijl ze vaak elk filmpje willen zien dat hun dochter op Tiktok plaatst of willen weten welke Youtubers hun kinderen volgen, zitten ze vaak niet in met wat er online over hun kinderen terug te vinden is.’

Is het überhaupt verstandig om foto’s van je kinderen op het internet te delen? ‘Ons advies: think before you post’, zegt Vanwynsberghe. ‘Maar ongevraagd foto’s online zetten, mag gewoon niet. Je kind heeft recht op privacy, recht om vergeten te worden, portretrecht, … Foto’s verwijderen is vaak ook niet zo eenvoudig. Het is niet omdat de foto’s gedeletet worden dat ze verdwenen zijn.’

Vaak overwint het enthousiasme en kunnen (jonge) ouders het niet laten om de eerste keer in de crèche te posten, of stellen ze online vragen over kinderziektes. ‘Ook ouders ontwikkelen natuurlijk een digitale identiteit. Ze willen pronken of hun ontgoocheling delen. Ze zoeken online herkenning en gaan op zoek naar reacties van anderen.’

Maar wat als het gaat om kleine kinderen die zelf geen toestemming kunnen geven? Vaak zijn ze hun privacy al kwijt nog voor ze het woord kunnen uitspreken. ‘Bij kinderen van nul tot zes jaar is de regel: zet geen foto’s online waarmee je zelf ook niet geconfronteerd wil worden. Foto’s van de eerste keer op het potje kunnen gerust aan opa en oma getoond worden, maar plaats ze niet openbaar op Facebook. Dat kan je kind later in gênante situaties brengen.’

De leeftijd om het kind zijn of haar mening te vragen, verschilt van geval tot geval. ‘Een universele leeftijdsgrens opleggen heeft voordelen maar houdt ook een risico in’, zegt Caroline Vrijens, kinderrechtencommissaris. Ouders kunnen dan denken dat ze het bij jongere kinderen niet moeten vragen of het niet moeten bespreken. Omdat de wet het zegt. ‘Hoe vroeger ouders er mee starten, hoe beter. Mediawijsheid is het sleutelwoord. Het gaat tenslotte over foto’s waar ze opstaan, over hun recht op privacy. Een richtsnoer voor de leeftijdsgrens van bijvoorbeeld 12 jaar zoals vaak in de jeugdhulp gebruikt wordt zou dan een averechts effect kunnen hebben.’

Ook volwassenen kunnen het oneens raken over wat nu goed is voor hun kind. ‘We krijgen de meeste klachten na een echtscheiding’, aldus de kinderrechtencommissaris. ‘De ene ouder vindt dan dat de andere ouder het portretrecht van hun kind niet respecteert. Hoewel het juridisch niet duidelijk is, adviseren we ouders altijd om met elkaar te communiceren.’

Influencers

Voor sommige kinderen is het dagelijkse kost om te pas en te onpas op sociale media te verschijnen – zeker nu een groeiend aantal ouders geld verdient als influencer. ‘Er verschijnt geen foto meer zonder dat mijn kinderen hun goedkeuring geven’, zegt Anne Cornut. Ze is op Instagram bekend als ‘Mamavanvijf’ en geeft haar 20.000 volgers een intieme inkijk in de leefwereld van haar kinderen. ‘Dat is vroeger wel anders geweest, toen besliste ik alles zelf.’ Het is een dubbel verhaal, merkt ze. ‘Ik wil een real life-beeld geven. Een krijsende kleuter was vroeger geen probleem, maar een ontplofte puber, dat moet ik vandaag niet meer proberen. Die willen cool zijn, ze zeggen al op voorhand: dit ga je niet delen.’

Volgens Cornut moet een krijsende kleuter kunnen: ‘Ik weet dat het internet niet vergeet. Maar door hun namen niet voluit te schrijven, maak ik foto’s zo goed als onvindbaar.’

Cornut is ook mede-eigenaar van Maison Slash, een online communicatiebureau gespecialiseerd in ‘new generation parents’: ouders die op sociale media aanwezig zijn. ‘We raden ouders aan om hun kinderen niet te negeren. Een weinig flatterende foto zonder overleg is zowat het ergste wat je kunt doen.’ Duidelijke regels zijn niet alleen cruciaal, ze gelden ook in beide richtingen. ‘Plots zag ik mezelf in onderbroek door het beeld van mijn zoon lopen. Dan hebben we afgesproken: er wordt niets gedeeld zonder elkaars toestemming.’

Ook de kinderen van model en onderneemster Tiany Kiriloff verschijnen vaak op haar Instagramaccount met een kleine 200.000 volgers. De meest recente foto van Kiriloff met haar dochter telt meer dan 2.000 hartjes. ‘Aan mijn oudste dochter van veertien vraag ik altijd toestemming. Mijn twee andere kinderen, they couldn’t ­care less. Ze beseffen alle drie dat dit een onderdeel van mijn leven is. Sowieso vind ik de privacy­regels overroepen. We zijn onze privacy allang kwijt.’

Bikinifoto’s

Toch kan privacy een wezenlijk verschil maken. ‘Net voor onschuldige foto’s moeten ouders aandacht hebben’, zegt Stephan Smets, woordvoerder van Child Focus. ‘Online afbeeldingen kunnen uit hun context gehaald worden en geseksualiseerd worden.’ Ouders weten stilaan wel dat het niet verstandig is om bikinifoto’s van je dochter bij het zwembad of aan het strand te delen. ‘Maar voor foto’s van volleyballende jongeren of kinderen in de jeugd­beweging is dat nog minder evident.’ Child Focus verwijst naar een Oost-Vlaamse Chirogroep, die in 2018 ontdekte dat er kampfoto’s circuleerden op een Russische ­pedofiele website. ‘Het is onthutsend, maar foto’s blijven voor ­altijd ­online.’

MAENHOUT, K. ‘Soms denk ik: papa, waarom post je dat nu?’ De Standaard, 12 februari 2020, 16.
E-mail Print kopieer
Copyright © 2024 Pelckmans maakt een deel uit van Pelckmans uitgevers
mens en samenleving logo