Tiktok, de razend populaire video-app bij jongeren, leidt tot onrust en frustratie op scholen. De directies staan erbij en kijken ernaar.
Op de app Tiktok posten jongeren vaak korte dansjes en gekke bewegingen, maar die filmpjes zijn de minste zorgen van Pieter Vyncke, directeur van het Bernarduscollege in Oudenaarde. ‘Als ik zie welke miserie de app op onze school binnenbrengt, stel ik me toch vragen’, zegt hij. Cyberpesten is volgens Vyncke een groot deel van het probleem. ‘Met de nieuwste apps stopt pesten niet meer. Vroeger gingen leerlingen na school naar huis en hadden ze tenminste twaalf uur rust. Nu krijgen leerlingen al ’s ochtends voor school berichtjes tot ze gaan slapen. Ze worden er elke minuut mee geconfronteerd.’
‘Het pestgedrag is zeer subtiel’, zegt Elke Boudry van Mediawijs. ‘Door de eindeloze stroom aan filmpjes moet je vaak op Tiktok zitten om “mee” te blijven. Ook gebeurt het pesten niet echt in de video’s zelf, maar eerder in de commentaren en privéberichten, Het pestgedrag is niet altijd zichtbaar en dat maakt het moeilijk traceerbaar voor ouders en leerkrachten. Ook als leerkrachten zelf een account aanmaken, zien ze maar het topje van de ijsberg.’
‘Meer dan de helft van de klas heeft een account op Tiktok’, zegt de West-Vlaamse Haley De Ceuninck (11). Ze zit in het zesde leerjaar en heeft 779 volgers op het socialemediaplatform. Haley deelt voornamelijk ultrakorte dansfilmpjes via haar privéaccount. Tiktok is een rage in haar school, de Vrije Basisschool Gits Groeit, net als in heel wat andere scholen. Veel negatieve ervaringen heeft ze nog niet gehad. ‘Soms wordt er wel in het openbaar ruzie gemaakt tussen vriendinnen. Ik bemoei me daar niet mee en zeg dat vaak aan papa’, legt ze uit.
Hoewel gsm’s niet toegelaten zijn op school, spreekt Haley er erg regelmatig over met haar vriendinnen. ‘Op de schoolplaats doen we ook vaak dansjes na.’
Gehackte accounts
Joost Dendooven, directeur van basisschool Mozaïek in Brugge, is vooral ongerust omdat pesten zich door Tiktok voor het eerst ook in het basisonderwijs van de speelplaats naar de online wereld verplaatst. ‘Heel wat tien-, elf- en twaalfjarigen gebruiken Tiktok in onze school’, zegt hij aan de telefoon. ‘Vorig jaar was dat voornamelijk Snapchat, dat was voor ons veel onschuldiger.’ Zeker de helft van de kinderen heeft volgens Dendooven een smartphone, en nog meer kinderen kunnen thuis een tablet gebruiken. ‘Hoewel er geen gsm’s toegestaan zijn op school, krijgen we meldingen over pestgedrag en scheldpartijen. We ervaren ook problemen met gehackte accounts, valse profielen en doorgegeven wachtwoorden die misbruikt worden.’
Maar er is meer. Op de school in Oudenaarde gingen recent beelden rond van iemand die een filmpje had gemaakt voordat hij uit het leven stapte. ‘Ik hoor ook dat er andere content circuleert dan op apps zoals Snapchat of Instagram’, zegt directeur Vyncke. ‘Het gaat vaak om beelden die naakt, alcohol, drugs of racisme bevatten.’
‘Terechte kreet’
‘Tiktok is momenteel niet alleen populair bij tien- tot twaalfjarigen, maar ook bij veel twintigers’, legt Lieven De Marez, mediaprofessor aan de Universiteit Gent, uit. ‘Dat maakt dat de content diverser is en ook tieners uitzonderlijk met ongepaste inhoud geconfronteerd kunnen worden.’ Scholen maken zich volgen De Marez terecht zorgen over Tiktok, al relativeert hij gedeeltelijk. ‘Scholen maakten zich ook ongerust over het spel Fortnite of de app Snapchat. Een fenomeen zoals cyberpesten beperkt zich natuurlijk niet tot Tiktok. Toch is dit een terechte kreet. Bij sexting is het voor een school gemakkelijk om van leerlingen en ouders de aandacht te krijgen. Bij latente gevaren zoals subtiel pestgedrag is dat moeilijker. Het is logisch dat scholen worstelen met de vraag: “Hoe pakken we dit aan?”.’
Volgens Elke Boudry is de situatie bij Tiktok wel uniek. ‘Het is not done om niet aanwezig te zijn op de app. Door de vele challenges of uitdagingen, de vluchtigheid en het visuele aspect van de app is er meer druk om erbij te horen.’ Tiktok brengt ook op een andere manier sociale druk mee. ‘Anders dan bij Snapchat of Instagram is het mogelijk om heel snel “bekend” te worden. Je kan in een dag tijd opgepikt worden door iets creatiefs te doen of een challenge te kopiëren. Dat maakt Tiktok uitzonderlijk. Het is onlosmakelijk verbonden aan populariteit en een bepaalde vorm van competitie.’
Toch zou het volgens Mediawijs zonde zijn om het kind met het badwater weg te gooien. ‘Creëren staat centraal bij Tiktok. Dat is voor ons een grote troef. Het draait ook veel meer rond participatie dan bijvoorbeeld Facebook.’ Volgens Mediawijs moeten ouders en scholen hun verantwoordelijkheid nemen. ‘Als ouder is het verstandig om – zeker bij jonge kinderen – de instellingen in de app aan te passen. De tienjarigen zullen dan niet ontzettend populair worden, maar ze kunnen wel experimenteren met de online wereld.’
De vader van Haley, Davy De Ceuninck, heeft de applicatie op zijn smartphone gelinkt aan de account van zijn dochter. ‘Erg fel controleer ik haar niet. Ik heb nog maar enkele keren op de app gekeken, maar zo heb ik er toch enige controle over’.
